پروژه مقاله اثرات تاریخهای مختلف کاشت بر روی عملکرد و اجزاء عملکرد ارقام ماش و لاینهای امید بخش تحت pdf دارای 109 صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است
فایل ورد پروژه مقاله اثرات تاریخهای مختلف کاشت بر روی عملکرد و اجزاء عملکرد ارقام ماش و لاینهای امید بخش تحت pdf کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه و مراکز دولتی می باشد.
این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است
توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است
بخشی از فهرست مطالب پروژه پروژه مقاله اثرات تاریخهای مختلف کاشت بر روی عملکرد و اجزاء عملکرد ارقام ماش و لاینهای امید بخش تحت pdf
چکیده 1
فصل اول : کلیات 2
مقدمه 3
1-1حبوبات و اهمیت آنها 5
1-2 تاریخچه پیدایش ماش 6
1-3منشاو پراکندگی جغرافیایی ماش 7
1-4خصوصیات مرفولوژیکی ماش 8
1-5 مشخصات اکولوژیکی وماش 9
1-6نیاز کودی 10
1-7عملکرد دانه 10
1-8آفات و امراض 11
1-9عملیات زراعی 11
1-10اهمیت و ارزش غذایی ماش 12
1-11سطح زیرکشت و میزان تولید ماش 13
1-12ویژگیهای گیاهشناسی ماش 16
1-13سازگاری ماش 16
1-14فیزیولوژی ماش 17
1-15تهیه زمین و کشت 18
1-16نیازآبی 18
1-17نیازکودی 19
1-18تناوب زراعی 19
1-19 آفات و بیماریها 20
1-20برداشت و عملکرد ماش 21
1-21ارقام ماش در ایران 21
1-22مواردمصرف ماش 21
فصل دوم : بررسی منابع 23
2-1تاریخ کاشت و اثر آن بر عملکرد و اجزاء عملکرد… 24
2-2شاخصهای رشد… 32
فصل سوم : مواد روشها 34
3-1زمان و محل اجرای آزمایش… 35
3-2خصوصیات اقلیمی منطقه ورامین. 35
3-3مشخصات طرح آزمایشی … 36
3-4اندازه گیری صفات … 37
3-5درجه روز رشد… 37
3-6سرعت رشد محصول. 37
3-7شاخص سطح برگ… 38
3-8تجزیه آماری … 38
فصل چهارم : نتایج و بحث 40
4-1تعداد غلاف در بوته … 41
4-2تعداد دانه در غلاف… 45
4-3تعداد گره در ساقه اصلی…… 49
4-4تعداد روز تا رسیدگی… 51
4-5ارتفاع بوته … 54
4-6وزن هزار دانه… 58
4-7عملکرد بیولوژیکی…… 61
4-8عملکرددانه… 65
4-9شاخص برداشت …… 69
4-10شاخص سطح برگ… 73
4-11درصدپروتئین دانه ……… 75
4-13سرعت رشد محصول (CGR)… 81
4-14سرعت رشد نسبی……(RGR) 85
فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات 89
فهرست منابع وماخذ……… 91
منابع
1-آمارنامه کشاورزی، 1386 معاونت طرح و بودجه اداره کل آمار و اطلاعات کشاورزی. وزارت کشاورزی. 250 صفحه
2- احمدی، ا.، 1387 تاثیر تاریخ کاشت و جهت ردیفهای کشت بر عملکرد کمی، کیفی و برخی ویژگیهای ماش در منطقه شهر ری. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشکده کشاورزی . دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورامین
3- اسماعیلی، ع. 1382 مقایسه عملکرد و تعیین سازگاری لاینها و ارقام ماش، گزارش نهایی طرح تحقیقاتی. وزارت جهاد کشاورزی. سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی. موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر
4- افشارمنش، غ.، 1377 . بررسی و مقایسه محصول و تعیین درجه سازگاری ارقام ماش در منطقه جیرفت. گزارش نهایی طرح تحقیقاتی. وزارت جهاد کشاورزی. سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی. موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر
5- باقری، ع و ا، زند و م، پارسا- 1376- حبوبات تنگناها و راهبردها. انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد. 94 صفحه
6- باقری، ع. 1377 به نژادی حبوبات برای تحمل تنشهای زیستی و غیر زیستی. خلاصه مقالات پنجمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات. دانشگاه تهران
7- حاتمی، ع و ا. لک زاده، 1372 بررسی اثرات تاریخ کاشت و تراکم بذر بر عملکرد ماش در اهواز . گزارش وزارت کشاورزی ، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی
8- حبیب زاده، ی.، و همکاران ، اثر تراکم بوته بر عملکرد دانه و خصوصیات مرفوفیزیولوژیک سه ژنوتیپ ماش در شرایط اهواز . مجله علوم زراعی ایران. بهار 1385;شماره 81 (پیاپی 29):66-78
9- حسن زاده ، ع. 1370 ارزیابی اثرات تاریخ و تراکم کاشت بر درصد پروتئین، عملکرد و اجزای عملکرد ماش در منطقه اصفهان . پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه صنعتی اصفهان
10- حسن زاده ، ع. و ح. عابدی. 1381 تعیین مناسبترین زمان کاشت ماش به عنوان کشت دوم پس از برداشت گندم در منطقه اصفهان. چکیده مقالات هفتمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران . کرج. موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر . شهریور 1381 . ص 112
11- خیالپرست، ف. 1370 بررسی تنوع ژنتیکی و جغرافیایی کلکسیون ماش ایران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده کشاورزی کرج. دانشگاه تهران
12- دانشمند خسروی، ک. و ح. صباغ پور .1371 بررسی و تعیین تراکم و تاریخ کشت رقم16-61-1 ماش در منطقه گنبد. گزارش وزارت کشاورزی ، موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر
13- رضایی، ع. ح. حسن زاده ، اثرات تاریخ و تراکم کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد و توزیع عمودی آنها در سه رقم ماش . 1374 . مجله علوم کشاورزی ایران ، جلد 26- شماره 2، سال1374 ص 19-
14- سرلک، ش. 1386 تأثیر تراکم بوته و نسبت اختلاط بر عملکرد کشت مخلوط ذرت شیرین و ماش سبز. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده کشاورزی ورامین
15- شاهمرادی، ش. 1382 بررسی اثرات تنش خشکی برروی صفات کمی و کیفی ارقام و لاینهای پیشرفته سویا. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران
16- شهسواری، م. خواجه پور، م ر. 1372 . اجزاء عملکرد در لوبیا . مجله علوم کشاورزی ایران. جلد 24 . شماره 1. صفحات 53–
17- شهسواری، م، 1386 بررسی سهم فنوتیپی پارامترهای رشد در تشکیل عملکرد دانه و تعیین مشخصات تیپ ایده آل در لوبیای معمولی . پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشکده کشاورزی . دانشگاه صنعتی اصفهان
18- صادقی پور، ا.1380 علم تولید گیاهان زراعی، بخش اول، حبوبات (ترجمه). انتشارات پزشکیان نژاد، تهران. 136 صفحه
19- صباغ پور، ح. 1381 گزارش نهایی طرح مطالعه، بررسی و تعیین بهترین تراکم بوته و تاریخ کاشت رقم جدید نخود هاشم در استان گلستان. چکیده مقالات هفتمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران . کرج. موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر . شهریور 1381
20- صادقی پور، ا. 1384، گزارش نهایی مطالعه و تعیین بهترین رقم و تاریخ کاشت ماش در منطقه شهر ری . دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرری
21- طالعی، ع.ر.، ک. پوســتینی و س. دوازده امامی. 1379 اثرات آرایش کاشــت بر خصوصیــات فیزیولوژیکی چند رقــم لوبیا چیتی. مجله علوم کشــاورزی ایران
22- غفاری خلیق، ح.، بهنام زند، مقایسه عملکرد و تعیین سازگاری لاینها و ارقام ماش. 1384 گزارش نهایی طرح تحقیقاتی. وزارت جهاد کشاورزی. سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی. موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر
23- غلامی، ب. 1374 بررسی اثرات تاریخ کاشت بر عملکرد، اجزاء عملکرد و کیفیت ارقام ماش. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده کشاورزی کرج. دانشگاه تهران
24- قوامی، ف. 1376 بررسی تنوع خصوصیات مورفولوژیک، فنولوژیک و الگوهای الکتروفورتیک پروتئین دانه ماش. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه صنعتی اصفهان
25- قوامی فرهاد، عبدالمجید رضائی، 1386، بررسی تنوع وارتباط خصوصیات مرفولوژیکی و فنولوژیکی در ماش در تاریخهای مختلف کاشت، مجله علوم کشاورزی ایران، جلد 31 ، شماره 1، صفحه
26- کارگر، م. 1380 شناسایی شاخصهای تحمل به تنش خشکی در ژنوتیپهای سویا در شرایط آبیاری محدود. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج
27- کریمی، ب. فرنیا، ا. سی و سه مرده، ع و احمدی، غ.ح. 1386 اثرات زمانهای مختلف آبیاری تکمیلی بر عملکرد، اجزای عملکرد و شاخص برداشت ارقام نخود دیم در شرایط استان کرمانشاه. چکیده مقالات دومین همایش ملی حبوبات ایران. دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران. 14و15 آذر 1386 صفحه 104
28- کریمی، م. 1372 . آنالیز شاخص های رشد بر اساس واحد گرمایی . مقالات کلیدی اولین کنگره زراعت و اصلاح نباتات ایران. صفحات 253–
29- کریمی، م. و غ. رنجبر. 1367 مقایسه عملکرد و اجزای عملکرد ارقام سویا در تاریخ کاشتهای مختلف در اصفهان. مجله علوم کشاورزی ایران، جلد 19 شماره های 3 و 4 صفحات 29 –
30- کوچکی، ع و م، بنایان اول. 1373 زراعت حبوبات. چاپ سوم. انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد
31- کوچکی، ع و م، رجبیان. 1377 مطالعه اثر تراکم بوته بر عملکرد و اجزای عملکرد 4 رقم ماش در کشت تابستانه تحت شرایط آب و هوایی مشهد. چکیده مقالات پنجمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران. کرج، مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر. 13-9 شهریور 1377 صفحه 424
32- کوچکی، ع و م، بنائیان اول. 1368 زراعت حبوبات. انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد
33- کولیوند، م.1386 زراعت چغندرقند. انتشارات بخش فرهنگی جهاد دانشگاهی دانشگاه شهید بهشتی. 642 صفحه
34- گاردنر، ف.پ.، آر. برنت پرس و ر. اِل. میشل. 1377؛ فیزیولوژی گیاهان زراعی (ترجمه؛ کوچکی، ع. و غ. سرمدنیا). جهاد دانشگاهی مشهد. 400 ص
35- گلپرور، ا. 1379 ارزیابی تعدادی از ژنوتیپهای گندم کلکسیون در دو محیط بدون تنش و تنش خشکی در تعیین صفات گزینش در دو محیط. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده کشاورزی کرج. دانشگاه تهران
36- لطیفی ، ن. و س. نواب پور، 1379 . واکنش شاخصهای رشد و عملکرد دو رقم لوبیای چیتی به فاصله ردیف و تراکم بوته . مجله علوم کشاورزی ایران . جلد 31 صفحه 362-
37- مجنون حسینی، ن. 1375 حبوبات در ایران. انتشارات مؤسسه نشر جهاد. 240 صفحه
38- میری، ح.ر. 1384 تنش خشکی. انتشارات نوید شیراز. 174 صفحه
39- هاشمی دزفولی، ا. ، ع. کوچکی و م. بنائیان اول. 1374 افزایش عملکرد گیاهان زراعی (ترجمه). انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد. 287 صفحه
40- Afzal, M.A., M.M. Bashir, N.K. Luna, M.A. Bakr and M. Moynul Haque, 2003. Relationship between seed size, protein content and cooking time on mung bean seeds. Asian. J. Plant Sci., 2(14): 1008-
41- Ahmad, R., M. Ikraam, E. Ullah and A. Mahmood, 2003. Influence of different fertilizer levels on the growth and productivity of three mungbean (Vigna radiata) cultivars. Int. J. Agri. Biol., 5(3): 335-
42- Akinola, J.D. 1988. Effects of sowing date on forage and seed production of varieties of cowpea . Expl. Agric. 14: 197-
43- Ali, M. and N. L. Meena. 1986. Performance of green gram genotype on different dates of planting in summer. Indian J. Sci. 56(9): 626-
44- Anderson, L. R., and B. L. Vasilas. 1985. Effects of planting date on two soybean cultivars: Seasonal dry matter accumulation and seed yield. Crop Sci. 25: 999-
45- Baudoin, J.P. and R.Marechal. 1998. Toxonomy and evolution of the genus vigna. P: 2-12. In S.Shanmugasundara and B.T. Mclean (Eds). Mung bean, proc of the 2nd inter. Symp., AVRDC, shanhua, Taiwan
46- Beaty, K. D., et all. 1982. Soybean response to different planting patterns and dates. Agron. J. 74: 859-
47- Captipon, E., M. Benjamin., M. Legaspi., and F. A. 1988. Development of mungbean varieties from AVRDC lines for the Philippines. Pp: 88-97. In shanmugasundram, S. and B. T. Mclean (eds). Mungbean proceedings of the second International symposium . Asian Vegetable Research and Development center . Bankok, Thiland
48- De Costa, W.A., K.N. Shanmigathasan and K.D. Joseph, 1999. Physiology of yield determination of mung bean (Vigna radiata L.) under various irrigation regimes in the dry and intermediate Zones of Sri Lanka. Field Crops Res., 61: 1-
49-De Costa, W.A.,M., Shanmugathsan, K.N., 2002. Physiology of yield determination of soybean (Glycine nax L.) under different irrigation regimes in the sub humid zone of Sri Lanka. Field Crop Res. 75: 23-
50- Dhingra, K. K., and H. S. Sekhon. 1988. Agronomic management for high productivity of mungbean in different seasons, Punjab, India. P: 376-
51- Dodwad, I.S. P.M. Salimath and S.A. Patil. 1998. Evolution of green gram collection for dry matter accumulation and its partitioning. Legume Research. 21 (3/4): 209-
52- Dwyer, L.M., D.M. Stewart, L. Carrigan, B.L. Ma, P. Neave, and D. Bichin. 1999; A general Thermal index for maize. Agron. J. 91: 940-
53- Esquinas Alcazar, J.T.1993. Plant genetic resources. P: 275-345. In M.D. Hayward, n.o. bosemark and i.romagosa (Eds). Plant breeding: principles and prospects. Chapman and hall publ., London
54- Harper, F. 1983. Principles of arable crop production . Granada Pub. Lt London, Vk
55- Holshouser, D.L., and J.P. Whittaker. 2002; Plant population and row spacing effects on early soybean production systems in the mid-Atlantic USA. Agron. J. 94: 603-
56- Karimi, M.M., and K.H. Siddique. 1991; Crop growth and relative growth rate of old and modern wheat cultivars. Aust. J. Agric. Res. 42: 13-
57- Kalubarme, M. H., R. K. Pandey. 1979. Note on the growth analysis of green gram genotypes. Indian J. Agric. Sci. 49(12): 975-
58- Kamara, C.S. , and W. Godfey-Sam-Aggrey. 1979. Time of planting, rainfall and soil moisture effects on cowpea in Sierraleone. Expl. Agric. 15: 315-
59- Kessel, C. V. and C. Hartley. 2000; Agricultural management of grain legumes: Has it led to an increase in nitrogen fixation. Field Crops Research, 65:165-
60- Khan, I. A., 1988 Path coefficient analysis of yield attributes in mungbean (Vigna radiate L.). Legume Res., 11: 41 –
61- Kumar, A. and B. B. Sharma. 1989. Effect of row spacing and seed rate on root growth, nodulation and yield of blackgram (Phaseulus mungo L.). Indian J. Agric. Sci. 59 (11): 728-
62- Langer, R. H. M. and G. D. Hill. 1991 . Agricultural plants. 2nd edition , Cambridge University press
63- Lawn, R.J., 1988. Response of four legumes to water stress in south-eastern Queensland. I. Physiological response mechanisms. Aust. J. Agric. 33: 481-
64- Littlejohns, G., L. Heule., R. Brinsmead, J. Holland and P. Thompson. 1998. A mungbean cultivar × population and row spacing study. Proceedings of the 8th Australian Agronomy Conference
65- Makeen, K., G. Abrahim, A. Jan and A.K. Singh, 2007. Genetic variability and correlations studies on yield and its components in mungbean. J. Agron., 6(1): 216-
66- Mandal, B. K., S. Rajak, B. B. Mandal and S. K. Nandy. 1990. Yield and economics as influenced by intercrops of maize (Zea mays), groundnut (Arachis hypogaea) and greengram [Vigna radiata (L.) Wilczk]. Indian J. of Agric. Sci. 60 (3): 209-
67- Mimbar, J. C. 1993. Influence of plant density and plant number per hill on growth and yield of mungbean. 16: 78-
68- Mintesinot, B., H. Verplancke and E. Van Ranst, 2002. Assessment and optimization of traditional irrigation of vertisols in northern Ethiopia: a case study at Gumselasa Microdam using Maize as an Indicator Crop. Ph.D. Thesis. Ghent University, Belgium
69- Muchow, R. C., and D. A. C. Edwards. 1982. An analysis of the growth of mungbean at a range of plant densities in tropical Australia. Seed Production. Aust. J. Agric. Res. 33: 53-
70- Muchow, R. C., M. J. Robertson and B. C. Pengelly. 1993; Radiation use efficiency of soybean, mung bean and cowpea under different environmental conditions. Field Crops Research, 32: 1-
71-NagB. L.,RahmanM. A.,TalukderM. M. R.,HossainM. H., 2005, Growth analysis and dry matter partitioning OF mungbean {Vigna radiata (L.) Wilczek} under variable seed rates. Legume Research – An International Journal Volume 28, Issue
72- Naidu, N. V., Grosoiah, A. Satyanarayna, and V. Raja Rajeswari. 1993. Variation in developmental and morpho-physiological traits under different envirenments and their relation to grain yield of greengram[Vigna radiata (L.) Wilczk]. Indian J. of Agric. Sci. 63 (8): 473-
73- Nanda, R., and A. D. Saini. 1989a. Influence of leaf area index and temperature on pod number of greengram [Vigna radiata (L.) Wilczk]. Indian J. of Agric. Sci. 59(8): 514-
74- Nanda, R., and A. D. Saini. 1989b. Solar radiation interception, green area and dry matter production in greengram [Vigna radiata (L.) Wilczk]. Indian J. of Agric. Sci. 59 (5): 305-
75- Pandey, R. K., M. C. Saxena, V. B. Singh, 1978. Growth analysis of blackgram genotypes. Indian J. Agric. Sci. 48(8): 466-
76- Panwar, J. D. S. and G. S. Sirohi. 1987. Studies on the effect of plant population on grain yield and its components in Mungbean [Vigna radiata (L.) Wilczk]. Indian J. Plant Physiol., Vol. 30, No 4, PP. 412-
77- Patel, J. A., S. A. Patel.,P. P. Zaveri, and A. R. Pathak. 1989. Genetic analysis of developmental characters in green gram (Vigna radiate) . I
NDIAN j. agric. Sci. 59(1): 66-
78- Prabhavat, S. 1988. Mung bean utilization in Thailand. P: 505-519. In S.Shanmugasandaram symps. AVRDC. Shanhua, taiwn
79- Pollgnano, G. B., 1982. Breeding for protein percentage and seed weight in phaseolus vulgaris L. J. Agric. Sci. 99: 191-
80- Radford, P.J. 1967; Growth analysis formula- their use and abuse. Crop Sci. 7: 171-
81- Rhodes T.E. 1999. Integrating urban and agricultural water management in southern Morocco. In: K. Waser, Editor. Water in Cities. Vol. 45, Arid Lands Newsletter
82- Sandhu, T. S., Bhllar, H. S. Cheema, and A. S. Gill. 1979. Variability and interrelationship among grain protein, yield and yield components in mungbean. Indian J. Genet. Plant Breed. 39(3) : 480-
83- Singh, J., N. Mathur, S. Bohra, A. Bohra and A. Vyas, 2006. Comparative perfprmance of mungbean (Vigna radiate L.) varieties under rainfed condition in Indian Thar Desert. Am-Euras. J. Agric. & Environ. Sci., 1(1): 48-
84- Sinclair, T. R. 2004; Increasing yield potential of legume crops – similarities and contrasts with cereals. 4th International Crop Science Congress. Brisbane
85- Singh, V.P, A.C. Harand. And R.P.S.Khard. 1988. Production and utilization of mung bean in India. P: 488-498. In S.Shanmugasandaram and B.T.Mclean (Eds). Mung bean. Proc of the 2nd inter. Symps. AVRDC. Bangkok. TAIWAN
86- Singh, K. N., A. S. Bali, M. H. Shah. and B. A. Khanday. 1991. Effect of spacing and seed rate on yield of greengram [Vigna radiata (L.) Wilczk] in Kashmir Vally. Indian J. of Agric. Sci. 61 (5): 326-
87- Sivakumar, M.V.K., and R.H. Shaw. 1978; Method of growth analysis in field-grown soybean (Glycine max L.). Ann. Bot. 42: 213-222.
88- Summer field, R.G., H.C.Wien, and F. R. Minchin. 1997. Integrated field and glass house screening for environmental sensitivity in cowpea. Expl. Agric. 12: 241-
89- Tjkoo, J. L., C. S. Ahn, H. K. Chen, and S. shanmugasundaram. 1988. Utilization of the genetic variability from AVRDC mungbean germplasm. P:103-110. In Shanmugasundaram, S., and B. T. Mclean (eds)., Mungbean proceedings of the 2nd Int. Symp., Asian Vegetable Res. and Devel. Center., Bankok, Thailand
90- Ticko, J.L. and N.Chanra. 1999. Mutagen induced polygenic variability in mung bean Indian. J.Genet. 59 (2): 193-
91- Tomar, S. S. and A. S. Tiwari. 1991. Effect of plant density on genotypes of green gram (Vigna radiate) and Black gram (Vigna mungo). Indian J. of Agric. Sci. 61(2) : 126-
92- Townsend, C.C. 1974. Leguminales. P: 580-585. In C.C.Townsend and quest (Eds). Flora of Iraq. Vol 3. Ministry of agric of Iraq
93- Tsai, S. L. 1982. Growth analysis of rice stubble azuki bean (Phaseolus ngularis L.). National Science council monthly. 10: 12, 967-
94- Yadav, S. S., and P. N. Bahi. 1988. Morpho-physiological architecture of structural and yield components in bushy and tall chickpea (Cicerarietinum L.) . p. 299-306. In Sinha, S. K., P. V. Sane, S. E. Bhargara, and P. K. Agrawal (eds)
95- Yadav, I. S., and R. P. S. Tomer. 1985. Protein content and its stability in black gram. Indian J. Agric. Sci. 55(8). 510-
مقدمه
ماش با نام علمی Vigna radiata ( L .) گیاهی دیپلوئید با کروموزوم میباشد ( قوامی، 1376). ساوی در سال 1824 جنس Vigna را کشف کرد و آنرا به یک پروفسور گیاهشناس در شهر پیزا به نام دومینگوویگنا اهدا نمود. در ابتدا این جنس تعدادی اندک از گونه‌هایی را شامل می‌گردید که دارای ناو خمیده و لوله‌ی مادگی کرکدار در قسمت داخلی در زیر کلاله بودند، در حالیکه جنس Phaseolus که توسط لینه نامگذاری شده بود گونه‌هایی را در بر می‌گرفت که خامه پیچیده یا خمیده داشتند و برعکس، گونه‌های جنس Vigna خامه‌ی خمیده یا کم و بیش با زاویه‌ی راست داشتند (مجنون حسینی، 1375). جنس Vigna شامل حدود 150 گونه است(اسکیناز،1993). زیر جنس Ceratotropis یک دسته‌ی مشخص، همگن و یکنواخت با منشأ آسیایی است که با گستردگی متفاوت کشت و کار میگردند. در این میان ماش معروف ترین گونه‌ی زراعی بوده، که به همراه ماش سیاه (Vigna mungo) مناطق زیادی از آسیا را تحت پوشش خود دارند ( اسکیناز،1993)
ماش یکی از حبوبات مهم در هندوستان است که در بیش از 3 میلیون هکتار از اراضی این کشور با تولید 400 کیلوگرم در هکتار کشت می‌گردد (تیکو و چانرا،1999). این گیاه از سومین حبوبات مهم در هند (سینگ و همکاران،1988) و پنجمین آن در ایران است (قوامی، 1376)
سطح زیر کشت ماش در دنیا حدود 000/300/5 هکتار و تولید سالانه‌ی آن 000/300/2 تن است. 45% تولید این گیاه در هندوستان بدست می آید. امروزه ماش در تمام نواحی هند، میانمار، پاکستان، تایلند، سریلانکا، اندونزی، چین و ; کشت می شود. زراعت ماش در خاورمیانه، جزایر اقیانوس آرام، شرق آفریقا، استرالیا، آمریکا و کارائیب نیز گسترش یافته است. مهمترین کشورهای صادر کننده‌ی آن تایلند و استرالیا هستند، در حالی که ایالات متحده آمریکا وارد کننده بزرگ برای ماش محسوب می شود. در ایران نیز سطح زیر کشت این گیاه حدود 300/26 هکتار و تولید سالانه‌ی آن 600/26 تن می باشد (صادقی پور، 1380 و کوچکی، 1377)
ماش طیف گسترده‌ای از پروتئین (5/19 تا 5/28 درصد) بوده و از نظر فسفر و ویتامینهای و تیامین غنی میباشد (پراهاوات،1988). دانه های این گیاه به صورت کامل، لپه شده و آرد مصرف میشوند و در مقایسه با گونه‌های دنیای جدید (انواع لوبیاها) بسیار خوشمزه‌تر، قابل هضم تر و خوش طعم‌تر بوده و به صورت کنسرو و دانه‌های سبز و یا در تهیه‌ی سوپ، چاشنی برنج و آبگوشت (مجنون حسینی، 1375) و به صورت آرد در تهیه‌ی رشته و ماکارونی (قوامی، 1376) مورد استفاده قرار میگیرند. جوانه های سبز آن غنی از ویتامین ث بوده و در تهیه‌ی انواع سالاد و غذا در چین و آمریکا طرفداران زیادی دارد (مجنون حسینی،1375)
به‌طور کلی ماش در مرکز و جنوب آسیا کشت می‌گردد و یکی از محصولاتی است که کمترین تحقیقات و بهره وری در مورد آن صورت گرفته است عملکرد فعلی آن در حدود 800 کیلوگرم در هکتار است که به طور معنی‌داری پایین‌تر از پتانسیل آن (2000 کیلوگرم در هکتار) میباشد. بنابراین بهبود عملکرد ماش هم از طریق روشهای اصلاحی و هم از طریق بهبود مدیریت محصول باید بر اساس اثرات متقابل آن با عوامل و فاکتورهای محیطی همانند تنش آب، سرما، آفات و بیماریها و ; باشد ( دی کاستا و همکاران،1999)
در حال حاضر ظرفیت افزایش عملکرد حبوبات در مقایسه با غلات فاصله‌ی زیادی تا حد نهایی مطلوب خود دارد. قرار گرفتن این گیاهان در زراعت دیم و وجود شرایط متغیر محیطی سبب شده است که همواره عملکرد آنها ناچیز و ناپایدار باشد. در حال حاضر نیز، قسمت اعظم تولید این گیاهان در مناطق دیم صورت میگیرد و عملکرد بالقوه‌ی پایین ارقام کنونی، بکارگیری محدود نهاده‌های کشاورزی، اتخاذ روشهای نامناسب تولید و وقوع تنشهای زیستی و غیرزیستی طی فصل رشد از عوامل مهم کاهش تولید و نوسانات عملکرد این گیاهان محسوب میشود (باقری،1377)
از تنشهای زیستی که عملکرد حبوبات را تحت تأثیر قرار میدهند میتوان بیماریهای قارچی، باکتریایی، نماتدها، آفات و علفهای هرز را نام برد. تنشهای حرارتی، خشکی، شوری، شرایط غرقابی و کمبود عناصر معدنی بویژه آهن و فسفر، مهمترین تنشهای غیر زیستی برای حبوبات به شمار می‌روند که همه ساله در اکثر مناطق کشت خسارتهای جبران ناپذیری را به این محصولات وارد می‌کنند (باقری،1377)
افزایش روز افزون نیاز جهانی برای منابع آبی و غذایی حاکی از آن است که باید با بکارگیری روش های خاص در کشاورزی از هدررفت آب جلوگیری نمود (میری، 1384). افزودن نهاده هایی به خاک ممکن است بهره وری از زمین را افزایش دهد، اما این عمل در مورد آب تغییری ایجاد نمی کند. استفاده‌ی بهینه از آب و نهاده های زراعی می تواند افزایش بهرهوری از آن را در پی داشته باشد (مینت سینات و همکاران، 2002 )
قسمت اعظم ماش در کشورهای در حال توسعه یعنی مناطقی که کم و بیش با تنش خشکی مواجهند تولید می شود. تولید قابل اطمینان در اکثر این مناطق وابسته به حداقل آبیاری است. با این وجود منابع آبی محدودند (رودز،1999)
انتخاب تاریخ کاشت مناسب، جهت دستیابی به بیشترین عملکرد دانه، در ماش از عوامل بسیار مهم است. در کشت زودهنگام، ماش ممکن است پس از جوانه زنی و رشد، به سرمای اوایل فصل برخورد کند و این مسأله علاوه بر احتمال خطر سرمازدگی با کاهش عملکرد همراه باشد. از طرف دیگر کشت دیرهنگام نیز به فصل گرما برخورد نموده و در نتیجه تداخل گل دهی با اوج درجه حرارت منطقه، افت شدید عملکرد را در بر خواهد داشت. لذا تعیین بهترین تاریخ کاشت برای ژنوتیپ های مختلف و بررسی اثر متقابل آنها جهت دستیابی به حداکثر عملکرد دانه از اهمیت فراوانی برخوردار است. ماش در منطقه‌ی ورامین به خوبی پس از برداشت گندم و جو قابل کشت بوده که با توجه به دوره‌ی رشد کوتاه، فرصت کافی برای تهیه‌ی زمین جهت کشت گیاه بعدی نیز فراهم می باشد. در حال حاضر این ارقام به صورت تجربی در منطقه ورامین کشت می شوند که ممکن است به دلایل ذکر شده، عملکرد کاهش یابد
در این تحقیق سعی می شود تا به صورت علمی و با اندازه گیری صفات مختلف مرتبط با عملکرد نهایی محصول و تاثیر تاریخهای کشت متفاوت بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه و نیز خصوصیات کیفی دانه ماش، ترکیب بهترین و مناسب ترین ارقام و تاریخ کاشت برای ماش و اثر متقابل تیمار(رقم و زمان کاشت) جهت افزایش حداکثر عملکرد دانه به کشاوزران منطقه ورامین معرفی شود. همچنین این طرح می تواند موجب گسترش کشاورزی پایدار در منطقه ورامین شود. منظور از کشاورزی پایدار حذف نهاده ها (سم و کود) نمی باشد. بلکه منظور استفاده بهینه از این عوامل جهت کشاورزی مدرن و دقیق و تلفیق آن با کشاورزی سنتی می باشد. بطوریکه در طی چندین سال متوالی، شاهد یکنواختی در برداشت محصول باشیم. بر این اساس اهداف ذیل در این مطالعه دنبال گردید
1- تعیین بهترین و مناسب ترین تاریخ کاشت ماش در منطقه ورامین به منظور افزایش عملکرد دانه
2- تعیین بهترین رقم از نظر عملکرد دانه و خصوصیات کیفی ماش
3- بررسی واکنش اجزای عملکرد به نوسانات درجه حرارت با تغییر تاریخ های کاشت
4- تعیین ترکیب بهترین رقم و مناسب ترین تاریخ کاشت برای ارقام ماش در منطقه ورامین
5- بررسی روند تغییرات شاخصهای رشد گیاه ماش تحت تاثیر تاریخهای مختلف کاشت
1-1- حبوبات و اهمیت آنها
حبوبات با داشتن بیش از 20 درصد پروتئین ، نقش مهمی در تأمین پروتئین مورد نیاز انسان، بخصوص در کشورهایی که تولیدات دامی و محصولات کشاورزی آنها کم است، دارند. این محصولات در تغذیه‌ی انسان می توانند به عنوان یک مکمل غذایی با ارزش و مناسب برای غلات محسوب شوند
میزان پروتئین در غذاهای حیوانی معمولاً کمتر از میزان پروتئین در منابع گیاه است، ولی پروتئین‌های موجود در غذاهای حیوانی به علت داشتن تعداد و مقدار بیشتر اسیدهای آمینه، با ارزش‌تر از پروتئین های گیاهی می‌باشند (مجنون حسینی، 1375)
با ترکیب پروتئین های گیاهی و حیوانی میتوان کمبود اسیدهای آمینه را برطرف کرد. بنابراین در مواردی که پروتئین غلات و حبوبات با هم مصرف شوند توازن اسیدهای آمینه و مخلوط پروتئین از نظر کیفیت بهتر از حالتی است که هر کدام به تنهایی مصرف شوند (کوچکی، 1368)
حبوبات در حاصلخیزی خاک مؤثر بوده و علاوه بر عدم نیاز چندان به ازت، هر ساله مقادیری ازت به خاک می‌افزایند. این گیاهان به دلیل کوتاهی فصل رشد و لطافت بقایای گیاهی بر جای گذاشته، گیاهان خوبی برای قرار گرفتن قبل از محصولات پاییزه و پس از محصولات وجینی و دیررس هستند (باقری و همکاران، 1376)
1-2- تاریخچه و پیدایش ماش
ماش در انگلیس با نام Green gram، Mung bean و یا Golden gram خوانده میشود. نام علمی قدیمی آن Phaseolus aureus بوده است (کوچکی، 1368). ماش زراعی از راسته‌ی نیامداران، تیره‌ی بقولات، زیر‌تیره‌ی پروانه آساها، قبیله‌ی Phaseolus، جنس Vigna و گونه‌ی Radiata میباشد. جنس Phaseolus که توسط لینه معرفی گردیده بود در آن زمان بسیار بزرگ و ناهمگن بود و شامل گونه‌هایی می‌گردید که خامه‌ی پیچ خورده یا انحنادار داشتند و این مهم آن را از جنسهای Dolikhus و Vigna که دارای خامه‌ی زاویه‌دار (کمی یا بیشتر از90 درجه) می‌باشند تفکیک می ساخت. گیاه شناسان بعدی این تصور را نادرست انگاشته و بعضی از گونه‌ها را به جنسهای موجود دیگر و یا جنسهای تازه شناسائی شده انتقال دادند (باندین و مارشال ،1998)
گام مهم در راه طبقه‌بندی منطقی و واقعی تر جنس مخلوط Phaseolus-Vigna توسط ویلزک برداشته شد که ماش را به جنس Vigna منتقل کرد. بنا به تصور او جنس Vigna دارای دو مشخصه‌ی برجسته است، اولاً گوشوارکها درست در زیر محل خروج برگ و یا شاخه‌ها قرار دارند، ثانیاً خامه‌ی منقار مانند در طرف دیگر کلاله امتداد یافته است (باندین و مارشال،1998)
جنس Vigna شامل حدود 150 گونه بوده که به هفت زیر جنس با نامهای Vigna، Ceratotropis، Lasiospron، Plectotropis، Sigmoidotropia، Haydonis و Macrorhynchus تقسیم میشوند. اگر چه گیاهان واقع در گروههای مختلف مخصوصاً گروههای کرانه‌ای متفاوت به نظر می‌آیند، ولی پیوستگی مشخص بین گونه‌های این گروهها وجود دارد و آن بخاطر وجود فرمهای واسطه میباشد
زیر جنس سراتوتروپیس یک دسته‌ی مشخص، همگن و یکنواخت با منشأ آسیایی است که تمام خصوصیات بارز و مشخصه‌ی جنس ویگنا در آن به طرز مشهودی تظاهر یافته است (باندین و مارشال، 1998). این خصوصیات مهم به قرار زیر میباشد
1- گوشوارکها درست در زیر محل خروج برگ و ساقه قرار دارند. 2- میانگره در روی محور گل آذین بسیار متراکم میباشد. 3- خامه در طرف دیگر کلاله امتداد یافته است. 4- دانه‌ی گرده سه سوراخه بوده و دارای سطح مشبک و غده‌ای میباشد (قوامی، 1376)
این زیر جنس شامل 16 یا 17 گونه بوده که عمدتاً آسیایی می‌باشند و از آنها شش گونه‌ی Aconitifolia، Angularis، Mungo، Radiata، Trilobata و Umbellata در مناطق مختلف قاره‌ی آسیا با گستردگی متفاوت کشت و کار میگردند. آنها توسط خصوصیات مختلفی نظیر تعداد و چگونگی فرورفتگی برگچه‌ها، شکل گوشوارکها، نحوه‌ی جوانه‌زنی، کرکدار بودن یا بی کرک بودن گیاه و غلافهای آن و نهایتاً چگونگی چشم دانه از یکدیگر به راحتی قابل تمایز می باشند (قوامی، 1376). در این میان ماش معروفترین گونه‌ی زراعی است که به همراه ماش سیاه مناطق زیادی از آسیا را تحت پوشش دارند
1-3-منشا و پراکندگی جغرافیایی ماش
منشا و پراکندگی برخی از گونه‌های زراعی مختلف چندان معلوم نیست، اما عموماً قضاوتها و استنباطها بر مبنای گونه‌ها و فرمهای وحشی به عنوان جد احتمالی این گونه ها استوار میباشد. از این نقطه نظر Vigna sublobata و Vigna trilobata مهم به نظر می‌رسند (قوامی، 1376)
فرمهای وحشی ماش سبز در سطح وسیعی از مناطق گرمسیر جنوب، جنوب شرقی و شرق آسیا و شمال استرالیا پراکنده شده‌اند (مجنون حسینی، 1375)
این احتمال که Vigna sublobata جد نهایی هر دو گونه‌ی Vigna radiata و Vigna mungo باشد بسیار قوی بوده و توسط آزمایشات بسیار از جمله بررسی الگوهای الکتروفورتیکی پروتئین دانه، چند شکلی طول قطعات برشی و قطعات تکثیر یافته‌ی تصادفی، مورد تأیید قرار گرفته است (قوامی، 1376)
گونه Vigna sublobata بسیار شبیه به Vigna radiata بوده، به طوریکه برخی از متخصصین رده‌بندی ترجیح میدهند آنرا Vigna radiata وارتیه‌ی Sublobata نامیده و نوع زراعی آن را Vigna radiata بنامند
علاوه بر وجود شواهد تاریخی مانند فسیلها و دست نوشته‌هایی دال بر زراعی شدن ماش در هند، مطالعات بعدی بر روی نمونه‌های زنده‌ای که جدیداً یافت شده‌اند، حاکی از آن است که این گونه در منطقه‌ی وسیعی از قاره‌ی هند تمرکز یافته و از آنجا به طرف غرب در مناطق ساحلی شرق آفریقا و ماداگاسکار توسعه‌یافته است
مارشال و همکاران متذکر شده‌اند که پراکندگی ماش بیشتر به قسمت شرقی مناطق گرمسیر آسیا محدود بوده و از هندوستان به اندونزی و جنوب چین پراکنده گردیده است. به اعتقاد واویلوف و گیاه شناسان جدید، ماش سبز از هندوستان و آسیای مرکزی منشأ یافته و هندوستان به احتمال قوی اولین منطقه‌ی زراعی شدن ماش سبز بوده و دارای تنوع خیلی زیادی از فرمهای زراعی، وحشی و نوع هرز این گیاه است (مجنون حسینی، 1375)
1-4- خصوصیات مورفولوژیکی ماش
ماش زراعی گیاهی است یکساله، بوته‌ای یا نیمه رونده به ارتفاع 15-90 سانتیمتر و حتی بیشتر که دارای ریشه‌های مستقیم با گره‌های درشت و شاخه‌های زیاد میباشد. این شاخه‌ها مخصوصاً در قسمت بالایی دارای موهای زیاد، خاردار، خمیده و یا باز می‌باشند. شاخه‌ی مرکزی بوته تقریباً ایستاده، ولی شاخه‌های جانبی نیمه ایستاده هستند. برگها مرکب و متشکل از سه برگچه‌ی بزرگ به رنگ سبز روشن یا تیره بوده که تخم‌مرغی و یا لوزی تخم‌مرغی می‌باشند. برگها دارای دمبرگ طویل بوده به قسمی که دمبرگ برگهای پایینی 15-8 و گاهی 20 سانتیمتر طول دارد. طول دمبرگهای برگچه‌های جانبی در حدود 6-3 میلی متر و طول دمبرگ برگچه‌ی اصلی حدود 30 میلی متر میباشد. گوشوارکها دوکی- تخم‌مرغی بوده و حدود 10 تا 15 سانتیمتر طول دارند و درست از زیر برگها و شاخه‌ها خارج میشوند (مجنون حسینی ،1375 و تانسند،1974)
گلهای ماش کوچک و به رنگ زرد متمایل به سبز یا لیمویی بوده و به صورت خوشه‌های متراکم و جانبی بر روی دمگلی بلندتر قرار دارند
هر خوشه شامل 20-10 گل است که تنها 8-5 عدد از آنها باز میشود (مجنون حسینی، 1375)
کاسه‌ی گل از 5 کاسبرگ طویل تشکیل شده که کم و بیش به گلبرگها چسبیده اند. طول کاسبرگ 4-3 میلیمتر بوده که در قسمت ابتدایی بهم چسبیده بوده و در قسمت بالا 5 دندانه را تشکیل میدهند. اگر در هنگام گرده افشانی آب و هوا بارانی باشد تشکیل دانه ها تحت تأثیر قرار گرفته و دانه کمتری تولید خواهد شد. نحوه‌ی جوانه زنی ماش از نوع اپی‌جیل (بالای زمینی) است (مجنون حسینی، 1375)
غلافهای ماش باریک و استوانه‌ای به اندازه‌ی 4 تا 10 در 5/0 سانتیمتر می‌باشند که در بالا باریک و در پایین پهن میشود (تانسند،1974)
رنگ غلافها در حالت نارس سبز روشن تا تیره و پس از رسیدن به رنگ قهوه‌ای متمایل به سبز یا خاکستری و کرم در می‌آیند (مجنون حسینی، 1375). معمولاً روی غلافها موهای ستوز برگشته و یا نیمه باز به رنگ قهوه‌ای و به طول 1 میلیمتر دیده میشوند. دانه‌ها به رنگ زرد متمایل به سبز تا زیتونی، سبز تیره و حتی سیاه، استوانه‌ای و اندازه‌ی آنها حدوداً 4×3 میلیمتر میباشد (تانسند،1974). سطح خارجی بذرها به صورت کدر و براق دیده میشود (خیال پرست، 1370). بذور رسیده‌ی ماش در حدود 4 ماه پس از کاشت برداشت میشوند (مجنون حسینی،1375) و وزن هزار دانه‌ی آن بین 30 تا 40 گرم میباشد (خیالپرست، 1370)
1-5- مشخصات اکولوژیکی و زراعی ماش
ماش در محدوده‌ی وسیعی از عرض جغرافیایی (از خط استوا تا 40 درجه عرض شمالی یا جنوبی) و در مناطقی کشت می‌گردد که متوسط درجه حرارت شبانه روز در طول دوره‌ی رشد گرمتر از 20 درجه‌ی سانتیگراد باشد (مجنون حسینی، 1375)
این گیاه با آب و هوای گرم سازگار بوده و نیاز حرارتی بالایی دارد (خیالپرست،1370). مجموع حرارت مؤثر برای رشد و نمو ارقام دیررس 2400-2300، در ارقام متوسط رس حدود 2000-1800 و در ارقام زودرس 1800-1600 درجه‌ی سانتی گراد میباشد (مجنون حسینی، 1375). دمای مناسب برای رشد و نمو ماش 30-25 درجه‌ی سانتیگراد است و به آسانی تا 45 درجه‌ی سانتیگراد را تحمل میکند. حداقل دما برای جوانه‌زدن ماش 8 درجه‌ی سانتیگراد بوده و چنانچه درجه حرارت از 13-12 درجه‌ی سانتیگراد کمتر باشد رشد خوبی نکرده و رشد آن تا مساعدتر شدن دما به تعویق خواهد افتاد (خیال پرست،1370)
ماش جزء گیاهان روز کوتاه بوده و روزهای بیش از 14 ساعت برای رشد این گیاه مناسب نیست. به طور کلی اگر روزها بلند باشند، نمو آن به تعویق خواهد افتاد. البته عده‌ی معدودی از ارقام ماش به طول مدت روشنایی واکنش نشان نمی‌دهند (مجنون حسینی، 1375). ماش در مناطق بارانی و خشک کشت میشود لیکن مناسب مناطق مرطوب و گرمسیر نمی‌باشد و بارندگی شدید هنگام گل دادن برای آن بسیار مضر است. حتی بادهای مرطوب مانع لقاح گلها در ماش می گردند. ماش در مناطق خشک، نیمه خشک، نیمه‌گرمسیر و گرمسیر فقط تحت شرایط آبیاری محصول خوبی را تولید میکند. در مناطق مرطوب و گرمسیر هندوستان ماش هم در فصل مرطوب و هم در فصل خشک کشت می‌گردد. در فصل مرطوب به آبیاری احتیاجی نداشته و در فصل خشک تا 5 بار آبیاری می‌گردد (مجنون حسینی، 1375)
ماش در خاکهای مختلف قادر به رشد بوده و در خاکهای سبک و غنی از موادآلی یا اراضی لومی زهکش‌دار و شنی لومی محصول خوبی میدهد. اما در خاکهای مرطوب سرد و رسی و خاکهای آهکی موفقیت چندانی ندارد، به طوریکه در خاکهای آهکی قلیایی دچار کلروز (زردی) میشود. بهترین PH خاک برای کشت ماش بین 6- 5/5 بوده و در نواحی رسوبی واکنش اسیدیته‌ی خاک جهت کشت ماش نبایستی بیش از 5/5 باشد (مجنون حسینی، 1375)
ماش سبز در هندوستان عمدتاً به صورت دیم کشت می شود. میزان آب قابل استفاده با توجه به دوره‌ی رشد محصول 400-300 میلیمتر می باشد. حداقل آب مصرفی روزانه 3 میلیمتر بوده و با توجه به فصل رشد می تواند به بیش از 5/4 میلیمتر در روز نیز برسد. دوره‌ی بحرانی تأمین آب، مراحل گلدهی و رشد غلاف ها می باشد. یک یا دو آبیاری سبک در مراحل بحرانی جهت افزایش عملکرد توصیه شده است. در عین حال بایستی در این مراحل از غرقاب شدن خاک جلوگیری نمود چون موجب 60 تا 72 درصد کاهش عملکرد می گردد. مشاهده شده که هم زیادی آب و هم تنش رطوبتی در مراحل گلدهی و رشد غلاف ها باعث کم شدن تعداد غلاف ها و وزن دانه ها شده که منجر به کاهش عملکرد می شود (سرلک، 1386)
1-6- نیاز کودی
یک تن ماش حدود kg 40 نیتروژن، kg 4-3 فسفر، kg 12-10 پتاس، kg 5/1-1 کلسیم و kg 2-5/1 گوگرد و منیزیم از خاک جذب میکند. به منظور ثبات در عملکرد لازم است این مواد مجدداً به خاک اضافه شوند.مصرف kg/ha 15-10 نیتروژن به عنوان شروع کننده (استارتر) جهت رشد اولیه‌ی گیاه کافی است. با توجه به آزمایش خاک و مدیریت زراعی کاربرد kg/ha 50-30 فسفر موجب بروز واکنشی مطلوب از سوی گیاه می شود. افزایش عملکرد ناشی از مصرف فسفر مربوط به افزایش تعداد غلاف در گیاه، تعداد دانه در غلاف و وزن دانه ها است. فسفر موجب افزایش گرهک های ریشه می گردد (سرلک، 1386)
1-7- عملکرد دانه
در کشورهای گرمسیری ماش سبز به منظور استحصال دانه، با دست برداشت می شود. بلوغ فیزیولوژیک با ریزش یکنواخت برگها مشخص می گردد. غلاف ها با دست چیده شده، در مقابل آفتاب خشک گردیده و سپس خرمنکوبی می شوند. در کشورهای پیشرفته ای مثل آمریکا و استرالیا برداشت با کمباین انجام می گیرد. جهت انبار نمودن، رطوبت دانه ها نباید بیشتر از 13-12% باشد. تحت مدیریت ضعیف عملکرد حدود kg/ha 500-300 بوده ولی با بهبود عملیات زراعی، عملکرد به kg/ha 1000-600 می رسد. برخی ارقام جدید ماش پتانسیل عملکرد ton/ha 2 را نیز دارند (سرلک، 1386)
1-8- آفات و امراض
مهم ترین آفات ماش سبز، غلاف خوارها، شته ها و مگس های سفید هستند. غلاف خوارها از برگ ها و ساقه ها تغذیه نموده و غلاف های سبز را نیز سوراخ می کنند. سمپاشی با اندوسولفان، مالاتیون و یا کارباریل در کنترل این لارو ها مؤثر است. شته ها و مگس های سفید را نیز می توان با دیمتوات، مالاتیون و یا اندوسولفان کنترل نمود. لکه برگی سرکوسپورا، سیاهک آنتراکنوز، زنگ و موزائیک زرد مهم ترین بیماری های این گیاه محسوب می شوند. دو مرحله سمپاشی به وسیله‌ی باویستین در 30 و 45 روز پس از کاشت در کنترل لکه برگی مؤثر است. ضد عفونی بذر با کاپتان یا تیرام خطر بیماری آنتراکنوز را کاهش می دهد. سمپاشی گیاه با تیرام، زینب و یا ترکیبات مسی در فواصل دو هفته ای شیوع آلودگی را کم می کند. شیوع بیماری زنگ را نیز می توان با سمپاشی به کمک زینب یا گوگرد به حداقل رساند. جدی ترین بیماری این گیاه در جنوب آسیا موزائیک زرد ویروسی ماش سبز می باشد. این ویروس توسط مگس های سفید منتقل می شود. همچنین قارچ رایزوکتنیا باعث پوسیدگی بذور و مرگ گیاهچه می شود. لذا بذرها را با قارچکش های مناسب مثل تتراکلروبندازول به نسبت 2 گرم برای هر کیلوگرم بذر استفاده می کنند (سرلک، 1386)
از علفهای هرز مهم که با حبوبات رقابت می‌کنند تاج خروس وحشی، فرفیون یا شیر سگ، خرفه و مرغ می‌باشند (مجنون حسینی،1375)
1-9- عملیات زراعی