پروژه مقاله مواد خشبی تحت pdf دارای 91 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است
فایل ورد پروژه مقاله مواد خشبی تحت pdf کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه و مراکز دولتی می باشد.
این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است
توجه : در صورت مشاهده بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی پروژه مقاله مواد خشبی تحت pdf ،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد
بخشی از متن پروژه مقاله مواد خشبی تحت pdf :
مواد خشبی
اهمیت گونه های چرا کننده
تقریبا یک سوم کره زمین(137 میلیون هکتار) خشکی است.
3 تا 4 درصد برای هداف شهرنشینی و صنعتی استفاده شده است
10 درصد زیر کشت است
زمینهای غیر تولیدی حدود 15 درصد خشکی است
زمینهای جنگلی 28 – 30 درصد خشکی است
40 درصد کل خشکی زمین را چراگاه تشکیل داد
ماهیت مواد خشبی
خوراک حجیمی است که وزن کمی بازای هر واحد حجم دارد.
روشهای مختلفی برای طبقه بندی خوراک وجود دارد ولی هیچ تعریف جامعی وجود ندارد و همیشه استثاء هست
بیشتر مواد خشبی دارای الیاف خام بیشتر از 18 درصد و قابلیت هضم پایین هستند یکی از استثنائات ذرت سیلو شده است( الیاف خام 18 درصد و TDN 70 درصد) گرامینه های جوان نیز الیاف بالا و قابلیت هضم بالا دارند
NDF مواد خشبی کاملا بالاست( لیگنین بالا قابلیت هضم را می کاهد)
هرچه سن گیاه بالاتر باشد لیگنین هم بیشتر است
بالاترین غلظت لیگنین در ساقه هاست
کاه های بالغ و خشک غلات بین 10 تا 15 درصد لیگنین دارند
بیشتر مواد خشبی دارای کلسیم و منیزیم و پتاسیم بالا(بویژه لگومینه ها) و فسفر پایین است
مراتع:
مراتع موقت: ساده ترین مراتع آنهایی هستند که با کشت یک گونه منفرد گیاه مرتعی ایجاد شده و عمر کوتاهی (4-1 سال) دارند
مراتع دائم: مخلوطی از گیاهان مختلف در آن کشت می شود گرامینه و لگومینه
مراتع طبیعی: علاوه بر گیاهان لگومینه و گرامینه دارای درختچه ها و بوته ها نیز هستند
علوفه مرتعی برای نشخوارکنندگان خوراکی با ارزش غذایی بالا شناخته می شود.
مرتع گرامینه(گراس)
الگوی رشد
ترکیب شیمیایی
عوامل موثر بر ارزش غذایی
سیستم چرا
اختلالات تغذیه ای ناشی از تغذیه گرسها
الگوی رشد:
مهمترین گرامینه ها شامل گندم و جو و ذرت می باشد
در مناطق سرد و معتدل وقتی در بهار دمای خاک به 6-4 درجه سانتی گراد می رسد رشد می کند
الگوی رشد مشابه دارند
تولید برگ به سرعت انجام می شود
با رشد مرتع در بهار ماده خشک گیاه افزایش می یابد
در مناطق گرم دمای خاک در سرتاسر سال برای رشد گیاه بالاست ولی معمولا کمبود آب برای رشد وجود دارد
در مناطق دارای فصول مرطوب و خشک متمایز رشد مرتع در فصل مرطوب به سرعت انجام شده با ظهور خشکی رشد متوقف شده گیاه می میرد به بقایای علوفه خشک باقی مانده در مرتع STANDING HAY می گویند.
سرعت رشد مرتع به محیط، مقدار مواد مغذی و میزانی از برگهای گیاه که در برابر نور قرار دارند بستگی دارد
پس از برداشت رشد مجدد آهسته و سپس رشد سریع و نهایتا بلوغ و رشد کم انجام می شود
در مناطق معتدله سرعت رشد معمول در بهار 100-40 کیلوگرم ماده خشک در هر هکتار در روز می باشد.
ترکیب شیمیایی:
پروتئین خام از اندک (3 درصد در گرامینه بالغ) تا 30 درصد در گرامینه جوان بخوبی کوددهی شده
مقدار الیاف رابطه معکوس با CP دارد
ADF از 20 تا 45 درصد در گیاه بسیار بالغ مناطق بایر فرق دارد
رطوبت گیاه جوان 85-75 درصد است که با بلوغ گیاه به 65 درصد تنزل می یابد
آب و هوا رطوبت گیاه را شدیدا تحت تاثیر قرار می دهد
ترکیب ماده خشک به میزان دیواره سلولی و محتوای داخلی سلول بستگی دارد
معمولا 20-30 درصد ماده خشک را سلولز و 30-10 درصد آن را همی سلولز
محتویات سلولی بیشتر شامل کربوهیدراتهای محلول در آب و پروتئین است
کربوهیدراتهای محلول در آب شامل: فروکتانها، قندهای گلوکز و فروکتوز و سوکروز و رافینوز و استاکیوز
در گراسهای مناطق معتدله کربوهیدرات ذخیره ای فروکتان فراوانترین کربوهیدرات قابل حل بوده و عمدتا در ساقه یافت می شود
در گراسهای مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری به جای فروکتان، نشاسته ها را در بافتهای رویشی گیاه انبار نموده و این مواد عمدتا در برگها ذخیره می گردند.
غلظت کربوهیدراتهای محلول در آب گراسها 25 تا 30 درصد متغییر است.
پروتئین حقیقی گراسها 80 درصد کل ازت را تشکیل می دهد
کل پروتئین با بلوغ گیاه کم می شود ولی مقادیر نسبی اسیدهای آمینه تغییر چندانی نمی کند
بیش از نیمی از پروتئین سلولی گراسها به صورت آنزیم ریبولوز بی فسفات کربوکسیلاز است که در فتوسنتز نقش دارد
پروتئین گراسها غنی از آرژینین، اسیدگلوتامیک و لیزین است.
پروتئین گراسها نسبت به دانه دارای ارزش زیستی بالاتری برای رشد است و متیونین اولین و ایزولوسین دومین اسیدآمینه محدودکننده رشد در آنها محسوب می شود
پروتئین گراسهای مناطق گرمسیری نسبت به مناطق معتدله کمتر است
تجزیه پذیری و قابلیت هضم پروتئین گراسهای نابالغ کاملا بالاست(80-70%)با بلوغ علوفه کم می شود
در گیاه بالغ بخشی از پروتئین با الیاف متصل و به صورت ADIN غیر قابل هضم می شود.
هر چه شرایط رشد بهتر باشد NPN بیشتر است و با بلوغ گیاه کم می شود
بخش اصلی NPN شامل اسیدهای آمینه و آمیدهایی مثل گلوتامین و آسپاراژین است کمی هم نیترات وجود دارد که می تواند سبب مسمومیت حیوانات چرا کننده شود
لیپید گراسها پایین و حداکثر 6 درصد است بخش اصلی این گروه تری آسیل گلیسرولها، گلیکولیپیدها، موم ها، فسفولیپیدها و استرولها است
تری اسیل گلیسرولها بخش اندکی از لیپیدها را شامل می شود و بیشتر آن گالاکتولیپید است(60% کل لیپید).
اسید لینولنیک اسیدچرب اصلی است و بین 60 تا 75 درصد کل اسیدهای چرب را شامل می شود پس از آن اسیدهای لینولئیک و پالمیتیک بیشترین فراوانی را دارند.
میزان مواد معدنی آن متغیر و در جدول زیر آمده است.
گراس سبز منبع غنی از بتاکاروتن(پیشساز ویتامین A) است ممکن است تا 550 میلی گرم در هر کیلوگرم ماده خشک برسد
مقدار ویتامین D در آنها پایین است و در گراسهای بالغ بیشتر است بعلت برگهای مرده که در آنها D2 از ارگوسترول اشعه دیده تولید می شود
گراس سبز محتوی مقادیر معتنابهی ویتامین Eو ویتامینهای B بخصوص ریبوفلاوین است.
عوامل موثر بر ارزش غذایی علوفه
مرحله رشد
مهمترین عامل موثر بر ترکیب و ارزش غذایی علوفه مرتعی است.
با رشد گیاه غلظت پروتئین گیاه کاهش و الیاف و دیواره سلولی افزایش می یابد
می توان با کاربرد کودهای ازته مانع کاهش شدید سطح پروتئین گیاه شد
با بلوغ گیاه کل خاکستر نیز کم می شود
با بلوغ گیاه و افزایش نسبت لیگنین و نیز افزایش نسبت ساقه به کل گیاه قابلیت هضم کم می شود لذا انرژی گراسها نیز با بلوغ کم می شود.
گونه
گراسهای مناطق معتدله بعلت توزیع بارندگی یکنواخت نسبتا بکندی رشد نموده بالغ می شوند بنابراین می توانند در مراحل اولیه رشد که ارزش غذایی ابلا دارند استفاده شوند
گراسهای مناطق خشک سریعتر بالغ می شوند و مقادیر پروتئین و فسفر آنها تا حد بسیار پایین نزول می یابد و الیاف آنها افزایش می یابد
قابلیت هضم گراسهای مناطق گرمسیر 15-10 درصد کمتر از منطق معتدله است
تفاوت دیگری که بین گونه گرمسیری و معتدله وجود دارد مقادیر فراوانتر مجموعه آوندی و غلافهای ضخیم آن و لیگنین فراوانتر و تراکم بیشتر سلولهای مزوفیل بافت مرکزی برگ در گراسهای مناطق گرمسیری است.
این مساله سبب افزایش استحکام گراسهای گرمسیری و مقاومت بیشتر در برابر تجزیه شکمبه ای است
بر همین اساس قابلیت هضم و مصرف اختیاری این علوفه پایین است
خاک و کود:
نوع خاک و بخصوص میزان مواد معدنی آن ممکن است ترکیب گیاه را بر هم بزند
کمبود یک عنصر محدود کننده در خاک می تواند رشد گیاه را محدود سازد
در گرامینه ها کود ازته رشد گیاه را تسریع می کند
کمبود یک عنصر خاص در جیره غذایی ممکن است بهره وری از جیره را بکاهد مثلا کمبود گوگرد در گوسفندان منجر به کاهش قابلیت هضم جیره می شود
رایجترین کمبودهای مواد معدنی در گراسها شامل فسفر، منیزیم، مس و کبالت است.
اسیدیته خاک بر جذب برخی عناصر (بخصوص عناصر کم مصرف) توسط گیاه اثر کند
دو عنصر منگنز و کبالت توسط گیاه در خاکهی آهکی ضعیف است
جذب مولیبدن در خاکهای اسیدی به کندی و سختی صورت می گیرد
معمولا بالا بودن مولیبدن با کمبود مس همراه است(خاکهای اسیدی) که منجر به اسهال سیاه می شود.
کاربرد کودها منجر به تغییر ترکیب مواد معدنی گیاه می شود
استفاده از کودهای ازته منجر به افزایش میزان برگ گیاه و افزایش فتوسنتز می شود لذا میزان پروتئین خام و آمید و نیترات افزایش می یابد
استفاده از کودهای ازته منجر به کاهش کربوهیدراتهای محلول در آب گراسهای مناطق معتدله می شود این گیاه ها به طور مطلوبی سیلو نمی شوند
سیستم چرا:
در بسیاری از مناطق دنیا چرای پیوسته انجام می شود که رعایت نسبت دام به علوفه باید انجام شود
چرای تناوبی به صورت یک مدت چرای فشرده و سپس ایجاد فرصتی برای احیای مجدد مرتع می باد
در برخی مراتع به هیچ وجه چرا انجام نشده بلکه علوفه آن توسط ماشین برداشت شده و پس از انتقال در اختیار دام قرار می گیرد به این عمل چرای صفر(Zero grazing) می گویند
سایر عوامل موثر بر ارزش غذایی گراسها
آب و هوا و فصل
روز ابری: کربوهیدرات محلول گراس پایینتر از روز آفتابی است
درتابستان لیگنین علوفه بیشتر قند آن کمتر می شود
در اواسط تابستان کاروتن بیشتر از سایر فصول است
در اول صبح مقدار کاروتن بیشتر است
دوره خشکی: افزایش کلسیم گیاه
رطوبت بالا: کاهش کلسیم گیاه و افزایش فسفر گیاه
انرژی خالص گراس پاییزه پایینتر از بهاره است حتی وقتی در یک مرحله رشد و دارای یک انرژی قابل متابولیسم برابر باشند
علوفه آخر فصل نسبت به اول فصل دارای کربوهیدرات کمتر و پروتئین بالاتر است و منجر به کاهش تولید پروتئین میکروبی در شکمبه می شود
بررسی خانواده گرامینه
ذرت:
از نظر کلسیم و فسفر فقیر و قابلیت هضم مواد آلی آن خوب(73%) است
ذرت علوفه ای از نظر کاروتن بسیار غنی است
اگر دیرتر از مرحله خمیری شدن برداشت نشود غنی تر از همه علوفه های مرتعی است
برگها ، کلاله و غلاف دارای ویتامین D می باشد
زبر بودن ذرت بعلت وجود سیلیسیم است
ذرت خوشه ای:
مخصوص نواحی گرم است ولی همه جا کشت می شود
به علف شتری هم معروف است چون به بی آبی مقاوم است
ساقه آن 5-2 متر می رسد و برگهای آن شبیه ذرت است
به انواع زیر تقسیم می شود: 1)ذرت خوشه ای قندی(Sweat. S) که محصول زیادی دارد ولی دارای ماده سمی اسید سیانیدریک و ساپونین است. (2) ذرت خوشه ای علوفه ای(اطلسی)(Faraye. S) گیاهی جارویی و علف گاوی و قیاق نیز به آن گفته می شود3- ذرت خوشه ای علفی Yohnson.S (4)ذرت خوشه ای دانه ای grain.S 5- ذرت خوشه ای جاروئی Broom.s
ذرت خوشه ای سورانی Sudan grass:
چون دارای ساقه های نازک میباشد خوش خوراک بوده و علفی تابستانی است گاو و گوسفند میباشد
مانند سایر ذرتهای خوشه ای اگر قبل از خوشه بستن برداشت شود باعث مسمومیت میگردد از نظر ارزش غذایی مانند ذرت ولی تعداد دانه های آن بیشتر است که بعلت ریز بودن دانه معمولا گاو از آن استفاده نکرده و از مدفوع خارج میشود ولی گوسفند آنرا بخوبی میخورد
میزان محصول ذرت خوشه ای بخصوص این نوع در دو تا پنج چنین50 تا 130 تن د رهکتار است در اغلب علفهای سبز و جوان ذرت خوشه ای ماده ای سمی بنام اسید پروسیک یا هیدروسیانیک وجود داشته که بیشتر در نواحی کم آب و خشک که باعث توقف رشد گیاه میشود این ماده زیاد شده و باعث مسمومیت میگردد ولی اگر این گیاه بعد از درو خشک و یا سیلو شود این اسید مقدارش کم میشود و یابکلی از بین میرود و این اسید در دانه وجود ندارد چنانچه کود ازته در خاک زیاد شده مقدار این اسید نیز بیشتر میگردد
چنانچه جهت سیلو مصرف میشود باید قبل از سفت شدن دانه برداشت شود و اگر بصورت سبز مصرف شود بهتر است دانه ها تا اندازه ای سفت شود سیلوی ذرت خوشه ای زمانی استفاده میشود که گیاه رسیده دانه ها سفت شده باشد و اسیدیته آن مانند اسیدیته ذرت علوفه ای بوده و بخوبی مورد استفاده دام قرار بگیرد چنانچه خوشه ها بخوبی نرسیده باشند و سیلو شود سیلو بیش از اندازه اسیدی شده و ارزش غذائی آن کم میشود.
جو Hordeum:
برای دانه کشت میشود ولی بعنوان تعلیف و علوفه تازه بهاری ویا مخلوط با سایر خانواده حبوبات کشت میشود
باید محصول تازه را بمحض خمیری شدن دانه چید و مصرف نمود و چنانچه فرصت استفاده از آن نباشد میتوان آنرا سیلو نمود و در تابستان استفاده کرد چنانچه دانه آن سفت شده مورد علاقه دام نبوده از خوردن آن امتناع میورزد و در صورت استفاده باعث ایجاد ناراحتیهای آن و گلو و باعث بیماری قارچی Actinomysess میشود .
مقدار محصول خیل جو 1 تا 8 تن و برای عادت دادن دام از علوفه خشک بمرتع جو بایستی دقت شود زیرا جو تازه خاصیت لینت آور دارد جهت جلوگیری از
سرما بعنوان گیاه نگهدارنده معمولا باشبدرها ، ماش ، یونجه و غیره کشت میشود و دارای ارزش زیادی است.
گندم Triticum Sativum:
اگر چه بعنوان دانه جهت مصرف انسانی کشت میشود ولی اگر زمین قوی و آب کافی باشد میتوان بعنوان دو بار چرای آزاد یا سر چرا استفاده شود
اگر اواخر شهریور گندم کشت شود اوایل آنان قابل چریدن است و نیز در بهار قبل از ظهور و خروج جوانه سنبله نیز از علف آن استفاده میشود
گاهی گندم نیز با شبدر و یونجه و غیره بعنوان نگهدارنده کشت میشود البته در بهار چرای مرتع علوفه گندم بعلت سلولز کم و آب زیاد دام با اشتهای زیاد خورده و باعث نفخ و یا اسهال میگردد و جهت جلوگیری و کم نمودن این مسئله میتوان در صبح زود یکبار دام را بسرعت از گیاه گذرانید تا شبنم یا رطوبت آن کم شود مقدار محصول تازه در بهار 10 تا 20 تن در هکتار است
همچنین مصرف طولانی گندم سبز بعلت دارا بودن 38 % پروتئین و همچنین ، K Ca،P و زیادو Na کم باعث بهم خوردن تعادل مواد معدنی و ایجاد لرزش ، نا آرامی ، سفت شدن ماهیچه ، فحلی های پی در پی وحتی سقط جنین میشود.
چاودار:
گیاهیست خوشخوراک در فصل پائیز کشت میشود و میتوان از علوفه آن در اواخر بهمن ماه استفاده نمود
بعنوان قصیل ،تهیه دانه و گیاه نگهدارنده با شبدر و یونجه کشت میشود
محصول آن زیاد 12 تا 20 تن در هکتار به آب کم احتیاج داشته و به تهیه زمین نیاز ندارد و بعلت مقاومت در مقابل سرما در زمستان کشت ودر اسفندماه بخوبی رشد کرده است در کوهستانها ونواحی خشک و کم رطوبت کشت می شود
چون خیلی زود ساقه چوبی میشود حیوانات تا مرحله سنبله بستن بخوبی از آن استفاده میکنند مصرف آن بصورت سبز به همین علت بهتر است تا اضافه نمودن کود ازته میتوان پروتئین خام آنرا از ده درصد به 16 درصد برسانیم
جودوسر ( یولاف ) یا جو اسبیAvena Sativa :
نوع وحشی آن بنام و مزارع و غلات بطور هر روز چون غذای اصلی است بنام جو اسبی یافت است .دانه برنگهای سیاه ، سفید و یا زرد و گیاه بعنوان علوفه سبز ، دانه یا کاه کاشته میشود
چنانچه بعنوان علوفه مصرف شود بهتر است با گیاهان پروتئین دارد مثل ماش ، باقلا کاشته شود و بهترین زمان برداشت علوفه پس زا بسته شدن سنبله و زمان خمیری بودن دانه است بعلت شیرین بودن بخوبی مورد استفاده دام قرار گرفته
البته دارای مقداری ساپونین است که ممکنست باعث تلخی شیر شده مثلا چنانچه شیری روزانه 15 کیلوگرم استفاده شود باعث تغییر کیفیت مزه و بوی شیر میشود
همچنین بعلت داشتن نیترات باعث مسمومیت میشود البته امکان مسمومیت وقتی بوجود می آید که مقدار No3 از 07 % بیشتر باشد
مصرف متعارف آن 8-6 کیلوگرم در گاو است مصرف سیلوی یولاف ،گندم ، جو و چاودار که حدود 40-30 % ماده خشک دارد بشرح زیر میباشد جهت گوسفند 19 تا 32 کیلوگرم ماده خشک برای 100 کیلوگرم است.
گندمیان:
آروای سفید ( علف فیورین ) :
گیاهیست بلند ، زودرس و به نواحی مرطوب ودر محلهای خشک در قسمتهای سایه و نیمه سایه رشد میکند مثل بین درختان در جنگل و کنار جویبار . از نظر ارزش غذای متوسط و در نواحی ممکنست گیاه به انگلها از جمله کرمهای پهن آلوده باشد .
دم روباه ( دانه قناری ) :
گیاهیست بلند و در نواحی مرطوب و آبگیر رشد کرده مصرف زیاد آن باعث تغییر نمره شیر و چربی میشود بهتر است قبل از گل کردن مورد استفاده قرار گید در غیر اینصورت گیاه بلند شده روی زمین افتاده و میپوسد .
پنجک یا علف با‌غ ( علف داکتیل ):
بصورت دسته جمعی در مراتع جلگه ای ، کوهستانی و به استثناء مناطق باتلاقی و مرطوب روئیده و ساقه بلند ات بهترین موقع استفاده قبل از گل کردن است زیرا بعد از گل کردن بعلت داشتن خارهای ریز باعث زخم دهان و مری و حلق میشود و ایجاد کیسه های چرکی در دهان نموده و در نتیجه اشتهای دام کم شده و محصول کم میگردد د رمقابل سرما حساس و نسبت به آفتاب مقاوم نیست.
جوسیخک ( چمن زانوئی ):
این گیاه دارای ساقه بلند و در مناطق گرم و زمینهای پرقدرت رشد میکند معمولا با یونجه کشت میشود و ساقه آن زود چوبی میشود و دارای مقداری ساپونین نیز میباشد که باعث تغییر مزه شیر میشود بعلت زود چوبی شدن از گیاهان درجه 2 محسوب میشود .
چمنی ها Lolium :
یکدسته از علفهای مرتعی که بصورت چمن کشت میشوند که به چمنیها مشهورند که دارای انواع یک یا چند ساله است و جهت تزئین در پارکها ، باغها و غیره ونیز بعنوان تولید علوفه کشت میشود .
چمن اشکدار ،چمن ایتالیائی یکساله بوده و در نواحی گرم و مرطوب کشت میشوند.
چمن انگلیسی ( یا دائمی ) که در تمام چمنها روئیده و حتی بعد از گل کردن مورد استفاده قرار میگیرد
چمن تلخک یا چچیم : که دارای ماده سیانوک بوده و در اسب وحتی سگ ایجاد مسمومیت میکند.
چمن ایرانی : در مناطق ابری و کوهستان بصورت خود و در منطقه ساده بنام چمن ( یارندی ) معروف میباشد که معمولا در مقابل سرما مقاوم است .
علف تیموتی Timoty grass : گیاهان معروف خانواده مرتعیها میباشد گیاهیست چند ساله و تا حدودی دائمی ساقه بلند و در مقابل سرما و رطوبت مقاوم و معمولا با شبدر کاشته میشود ولی دارای ارزش غذائی خوب و خوش خوراک است اگر چه زود چوبی و خشک مشود ولی دارای ارزش غذا ی خوب بخصوص p بوده ولی Ca آن کم است و بهتر است قبل از گل کردن استفاده شود بعلت داشتن P زیاد بعنوان گیاهی متعادل کننده مورد استفاده قرار میگیرد و مصرف آن همراه با یونجه باعث بالا رفتن مقدار شیر و درصد چربی میشود ولی اگر بمقدار زیاد استفاده شود باعث عقیمی دام و تلخی شیر میشود .
اختلالات تغذیه ای ناشی از گراسها:
مسمومیت نیتراتی:
نیترات می تواند در گرامینه ها تجمع یابند
خود نیترات برای حیوانات سمی نیست
در شکمبه نشخوارکنندگان نیترات به نیتریت تبدیل می شود
نیتریت به هموگلوبین چسبیده تولید مت هموگلوبین(رنگدانه قهوه ای رنگ) می کند که قادر به حمل اکسیژن نیست
نشانه های مسمومیت نیتریتی: لرزش، تلوتلوخوردن، تنفس سریع و مرگ
در صورتی که علوفه حاوی کربوهیدرات محلول زیاد باشد اثر سمی نیترات کمتر خواهد شد
مسمومیت زایی مایکوتوکسینی:
ممکن است گرامینه ها توسط قارچهای مولد مایکوتوکسین آلوده شوند
عارضه ” بی تعادلی ناشی از گراس چاودار” در اثر مصرف چاودار آلوده ایجاد می شود و علایم آن شامل: بی تعادلی و ایست قلبی
قارچ ارگوت با تولید آلکالوئید ارگوتی بنام ارگووالین(ergovaline) موجب لنگش فستوکا می شود.
آلودگی با قارچ پیتومایسیس کارتاریوم موجب صدمات کبدی و آزاد سازی صفرا در خون می شود و با تجزیه کلروفیل تولید فیتواریترین می نماید که باعث یرقان و حساسیت به نور می گردد و آن را اگزمای صورت می گویند.
بیماری گراس( grass sickness)
این عارضه پس از چرای اسبها پس از یک دوره خشکی در مرتع بروز می کند و اسم علمی آن دیساتونومیای(dysautonomi) اسبی است و علایم آن عبارتند از: لرزش عضلانی، دشواری یا ناتوانی در بلع، استفراغ محتویات معدی، ایستادن غیر طبیعی، انسداد کولون و کاهش وزن که به دلیل صدمه به سیستم عصبی خودکار می باشد.
لگومها
خانواده لگومینوز حدودا 18000 گونه دارد که معروفترین آنها در تغذیه دام یونجه و شبدر است.
مزایای علوفه لگومینه:
1 – خوشمزگی و خوش خوراکی گیاه
2- بعلت غنی بودن مواد پروتیئنی
3 بالابودن کلسیم ویتامین A و D
4- کشت آنها توام با خانواده غلات باعث بالا رفتن پروتئین مرتع میگردد
لگومها قابلیت همزیستی با باکتریهای تثبیت کننده ازت در خاک و مقاومت به خشکی دارند
مصرف کودهای پتاسیم و آهک موجب افزایش رشد آنها می شود
کود ازته که موجب تحریک رشد گراسها می شد رشد لگومها را مختل می کند
هرچه فسفر خاک بیشتر باشد فسفر گیاه هم بیشتر می شود
رایجترین لگومهای مراتع انواع شبدرها می باشد.
شبدرها از نظر میزان پروتئین و مواد معدنی غنی تر از گراسها هستند و ارزش غذایی آنها با افزایش سن کمتر افت می کند
لگومها دارای پروتئین زیاد هستند و ریشه آنها ازت هوا را گرفته در خاک تثبیت می کند
بیشتر پروتئین آنها در برگ و دانه جمع می شود و گیاه جوان دارای مقدار زیادی پروتئین است
پروتئین آنها بیشتر از نوع گلوبولین است و اسیدهای آمینه گلوتامیک، آرژینین و سیستئین آن کم است
مقدار کلسیم و منیزیم آن بیشتر از گراسهاست
سرعت هضم و عبور شبدرها در دستگاه گوترش از گراسها بیشتر بوده موجب مصرف خوراک بیشتر می شوند.
مشابه گراسها قند اصلی موجود در شبدرها سوکروز است و فاقد فروکتان هستند و حاوی مقادیر نسبتا زیادی نشاسته هستند
لگومهای مناطق گرمسیر و معتدله از نظر ترکیب و قابلیت هضم تفاوت چندانی با هم ندارند ( برعکس گراسها)
لگومها نسبت به گراسها دارای پروتئین بالاتر هستند
ساقه لگومها دارای الیاف بیشتری از گراسهاست و دارای کربوهیدراتهای محلول کمتری هستند
سطوح کلسیم، منیزیم، گوگرد و مس آنها بالاتر و سطوح منگنز و روی آنها کمتر از گراسهاست
لگومها به لحاظ دارا بودن پروتئینهای سیتوپلاسمیک و احتمالا پکتین ها استعداد ایجاد نفخ در نشخوارکنندگان را دارند.
یونجه
گلهای یونجه بنفش رنگ ، خوشه ای شکل و از اجتماع 10 تا 20 گل تشکیل شده است بنور آفتاب احتیاج زیادی داشته و چنانچه رطوبت زیاد نباشد نسبت بدرجه حرارتهای بال مقاوم است گیا هسیت عمومی نواحی گرمسیر که به خشکی مقاوم است ولی کلا نسبت به کلیه آب و هواها مقاوم شده زمین آن نباید زیاد مرطوب بوده و حتما دارای آهک باشد .
زمان کشت موقعی است که حداقل درجه حرارت محیط 8 باشد و هر چه مقدار گرما طولانی تر باشد محصول بیشتر است در جنوب هشت چین و در شمال تا 4 چین در سال برداشت میشود در نواحی گرمسیر مقدار رشد بستگی به دوز آبیاری دارد که معمولا متوسط دور آبیاری حداکثر 12 روز میباشد.
یونجه به آهک و P زیادی احتیاج داشته و معمولا قبل از بذر پاشی کود فسفر و در پائیز کود آهک بصورت سرک برداشت در هر هکتار هشت تا 12 تن علف خشک و حدت بهره برداری با مدیریت خوب 15 الی 6 سال میباشد .
نسبت انرژی به پروتئین در یونجه کم است و دارای مقدار کافیCa,P,VitA,D و کمپلس Vit.B میباشد
درصد ترکیب مواد موجود در قسمتهای مختلف یونجه نسبت به ماده خشک
گل برگ ساقه اصلی ساقه فرعی
پروتئین خام 2214 2/22 8/10 6/14
ماده چرب 5/1 6/2 5/0 1
سلولز 5/16 5/15 52 6/34
مواد معدنی 6/9 3/16 2/6 2/12
اثر عوامل مختلف در ترکیب و ارزش غذائی یونجه
الف ) چگونگی تهیه علوفه خشک : علوفه پر برگی که از رنگ آن سبز ، باران نخورده باشد ، کپک زده . شته تقریبا دارای ارزش علوفه سبز و تر میباشد چون برگ دارای پروتئین بیشتری میباشد لذا هر چه در طول عملیات خشک کردن برگ گیاه جدا شود ارزش غذائی آن کم میشود معمولا علوفه باران خورده دارای کاروتن کمتری بوده ولی علوفه کپک زده اصلا ارزش غذائی ندارد .
ب ) مرحله برداشت معمولا از علوفه جوان پروتئین بیشتر و قابلیت هضم بالائی دارد و چنانچه یک دهم به گل نشسته باشد بهترین موقع در است چنانچه زودتر از این برداشت شده بهتر است بمصرف طیور برسد و چنانچه بعد از گل کردن کامل درو شود بهتر است بمصرف اسب و خوک برسد و یونجه ای که خیلی زود برداشت شود حالت اسهال آور داشته .
-بطور کلی ارزش غذائی یونجه بمقدار 1 % برای هر روز تاخیر در برداشت بعد از گل دهی اولیه میباشد
رابطه بین ماده خشک و سن در یونجه
مرحله رشد و سن درصد ماده خشک ارزشیابی
قبل از غنچه 18-15% پروتئین خیلی زیاد ، ماده خشک و سلولز کم دارند نباید چیده شود .
غنچه دار قبل از گل 21-20% پروتئین زیاد ، ماده خشک و سلولز کم دارند نباید چیده شود
شروع گل یا 10% گل 23-22% تعادل بین مواد غذایی برقرار مقدار محصول حداکثر بهترین موقع چیدن است
تمام گل 25-23% مقدار پروتئین نسبتا کم بموقع چیدن هر چه زودتر
بعد از گل دادن ‹25 سلولز و ماده خشک خیلی زیاد پروتئین کم برای چیدن دیر است.
در چینهای بعدی معمولا در صد ماده خشک در مراحل مشابه حدود 1 % بیشتر است .
ج ) دفعات برداشت چین: اول دارای برگ ریز و کمتر و دارای علفهای هرز بیشتر و پروتئین کمتری است ولی در چینهای بعدی بیشتر میشود ارزش نسبی چینهای مختلف یونجه بستگی بشرایط آب و هوا و محل دارد مثلا در بضی مناطق بهتر است مزرعه یونجه بمصرف طیور و در بعضی مناطق بمصرف چرای گوسفند برسد .
مرتع یونجه:
در بیشتر کشورها یونجه را بصورت خالص یا مخلوط با غلات کشت میکنند معمولا د رمناطق مرطوب 2 تا 3 سال و گرمسیر 3 و 5 سال مرتع دوام می آورد برای اینکه یونجه در فصل زمستان پایدار بماند و دارای ذخیره رشد بعدی باشد تاقبل از شروع زمستان ارتفاع یونجه 7تا 10 سانتیمتر رها میشود از چرای سنگین مرتع یونجه و یونجه مخیرده اجتناب شود.
سیلوی یونجه
سیلو یونجه ( گیاهانی که دارای پروتئین زیادی هستند بعلت تخمیر کند نمیتوانند سیلوی مرغوبی بدهند که برای دفع همین مشکل میتوان ملاس به آنها اضافه نمود و یا همراه با خانواده گندمیان مانند جو – ذرت خوشه ای و یا سایر گیاهان استفاده نمود معمولا در مناطق گرمسیر و خشک بعلت افت ماده خشک یونجه را سیلو نمیکنند چنانچه یونجه بمقدار زیاد ددر تغذیه گاو شیری مصرف شود بایستی مکملهای فسفر و نیز اضافه شده و الا کمبود P ظاهر و باروری گاو کم میشود وقتی یونجه بمرحله گل کامل و یا درپایان گل دادن باشد
اولا: دارای ماده تلخی بنام ساپونین که یکنوع ماده آلکالوئیدی است بوده که بعلت تلخی دام آنرا نمیخورد و ثانیا ساپونین باعث ایجاد تاول پوستی ( کولیک نیکروز ) و همچنین باعث حل گلبولهای قرمز خون میشود چون کلا باعث حل الکترونها میشود که باعث حفظ گلبولها است
– حداکثر مصرف یونجه سبز و مرغوب د رگاو شیری حدود 600 کیلوگرم است ولی بهتر است مقدار مصرف آن محدود 5-6 کیلوگرم خشک در روز و از مواد دیگری نیز استفاده شود برای گوسفند 2 –5 کیلوگرم یونجه در روز استفاده شود .
پودر یونجه
– از پودر یونجه بعلت دارا بودن کلسیم و پروتئین و کاروتن در تغذیه طیور استفاده میکنند بعد از چیده شدن یونجه آنرا توسط دستگاههای خشک کن برقی خشک نموده و بمصرف طیور میرسانند که بعلت دارا بودن گزانتوفیل باعث زردی خوشرنگ پوست و زرده تخم مرغ میشود پودر یونجه بایستی دارای کمتر از 33 % فیبر خام و عادی از علف هرز و مواد خارجی باشد.
– مقدار مصرف آن برای طیور تا 5 % جیره آنها میباشد.
– انواع پودر یونجه شامل :
1 ـ آرد برگ یونجه
2- آرد کامل یونجه
3 – آرد ساقه میباشد
یونجه انواع مختلفی دارد که یکی دیگر از آنها یونجه کل زرد ( لیلاتی ) که بصورت خود رود در مناطق گرمسیر و دشتها دیده میشود نوع هر ساله آن دارای مقاومت بیشتری نسبت بسرما ست حیوانات با اشتهای زیاد از آن استفاده میکنند ولی زود خراب میشود در بین تیره حبوبات دارای بیشترین مقدار چربی میباشد .
ب ) گروه شبدر Trifolium
بطور کلی شبدرها گونه های زیادی هستند چه بصورت گیاهان اهلی و یا بصورت خود رو که از جمله این شبدرها :شبدر قرمز T.prateule میباشد که به شبدرایرانی نیز معروف بوده گیاهیست که سه برگچه ای دارای گلهای قرمز و کروی شکل و دارای کرک و ریشه اصلی عمودی بوده که 1 تا 2/1 متر در زمین فرو میرود به زمینهای رسی و قلیای و یا رسی شنی عادت کرده نسبت به سرما و رطوبت مقاوم بوده و تا یک سال در زمین باقی میماند بازده زیاد و مقدار آب زیاد لازم دارد در زراعت آبی معمولا سه تا چهار چین برداشت شده و چنانچه با غلات کشت شده مرتع خوب حاصل میگردد چنانچه بموقع برداشت شود تا ارزش پروتئین یونجه را دارد البته از نظر انرژی خالص و مواد قابل هضم کمی بیشتر از یونجه است زمانی که نصف مزرعه بگل نشسته برداشت میشود و مقدار مصرف آن شبیه به یونجه ولی جهتت گاو و گوسفند مشابه یونجه میباشد مرتع شبدر قرمز یکی از بهترین مراتع است و ایجاد نفخ کمتری میکند مقدار کاروتین آن کمتر از یونجه بنابراین کمتر از جهت طیور استفاده میشود .
Trepens شبدر سفید و یا خزنده :
یکی از بهترین گیاهان مرتعی است اگر چه محصول زیادی ندارد ولی ارزش غذائی آن زیاد است دارای ساقه خزنده در مقابل چرا مقاوم است و هیچوقت سلولز نمیشود از چرای صبح زود باید جلوگیری شود نوع یکساله یا چند ساله آن مورد استفاده قرا رگرفته و در زراعت آبی 2 تا 6 سال دوام میاورد معمولا چون ایجاد نفخ مینماید از چرای صبح زود باید جلوگیری شود مقدار محصول تازه 15 تا 20 تن 5/2 تا 5 تن د رهکتار است .
شبدر هفت چین ایرانی : دارای گلهای صورتی رنگ و بیشتر بعنوان گیاه زمستانی مصرف میشود و به رطوبت زیاد احتیاج داشته و معمولا با غلات کشت میشود میزان محصول آن 25 تا 50 تن و محصول خشک 6 تا 12 تن در هکتار است در زمینهای سخت و عمیق بهتر رشد میکند و دام با اشتها از آن استفاده میکند.
شبدر زیر زمینی گیاهیست یکساله خزنده زیر زمینی و خود بخود بذر پاشی میکند بیشتر بجای شبدر سفید استفاده میشود ازت را در خاک زیاد نموده ودامنه آن پروتئین زیادی دارد بیشتر در کنار جویبارها بخاطر احتیاج زیاد به رطوبت میروید .
شبدر دو رگه : در زمینهای اسیدیته خوب رشد کرده خودبخود بذر افشانی نموده و سالها باقی میماند بعلت مقاومت خوب در نقاط شمال و مرطوب کشت میشود در موقع ظهور گلهای چیده شده مقدار محصول آن 12 تا 24 تن و خشک آن 3 تا 6 تن در هکتار است .
ترکیب و ارزش غذائی و مقدار مصرف شبدرها:
شبدرهای علوفه ای پر ارزش و خوش خوراک میباشند شبدر سبز بیشتر از شبدر خشک مورد علاقه دام است که ارزش غذایی آن بستگی بموقع چیدن طرز خشک کردن ، کود و روش بهره برداری دارد دارای 12 تا 20 درصد پروتئین خام 19 تا 3 درصد ازت و 93 تا 40 درصد مواد غیر ازته میباشد مقدار فسفر آن بیشتر از یونجه و برگهای سبز آن CU و CO زیادی دارد مصرف زیاد و بتنهائی آن باعث کم شدن درصد چربی و ناراحتیهای گوارشی در اسب و گوسفند میکند.
شبدرها
12-20% CP
30-19% N
33-40% N.F.E
یونجه p<
CU , CO زیاد دارد
– مقدار زیاد مصرف شبدر دو رگه باعث بیماری حساسیت بنور میشود.
– در بعضی از شبدرها بیماریهای قارچی مثل سفیدک باعث ایجاد نفخ و سقط جنین میشود.
– بیماری زنگ شبدر موجب مرگ و میر دام میشود و در گاو ایجاد نفخ و سقط جنین میشود.
– وجود بیماری های کاذب در شبدر و یونجه باعث بیماری گاو شیری و اسهال مصرف کننده میشود.
– مصرف بیش از حد شبدر سفید در گوسفند ایجاد نفخ و لنگش میکند اسید سیائیدریک موجود در آن باعث لنگش میشود .
اسپرس :
که از گیاهانی است که بسیار زیاد در کشورهای اروپائی کشت شده دارای ریشه عمومی ، گلهای صورتی و نسبت به گرما و خشکی مقاوم بوده و بیش از 8 سال میتوان بهره برداری کرد در ایران بیشتر در شمال کشور و در کوه و دامنه ها کشت میشود و در زمینهای فقیر و آهکی بخوبی رشد میکنند نفخ کمتری را ایجاد کرده ارزش غذایی زیادی دارند معمود در اواخر مرحله گل دادن برداشت میشود .
گروه مالش ( باقل ) Vicia
تعدادی از این گروه بعنوان علوفه کشت میشوند و لی کلا مصرف انسانی دارند و بیشتر در مناطق سردسیر و معتدل کشت شده بسرما مقاوم گیاهی یکساله و علفی است و معمولا با گندم و جو کشت میشود از نظر پروتئین قوی و مشابه شبدر است قبل از دادن بذر جهت خوراک دام ولی بعد از آن فقط جهت اسب و گوسفند استفاده میشود در بیشتر مناطق ماش علوفه ای بعنوان مرتع پائیزی و زمستانی مصرف میشود ماش کمی تلخ مزه ولی مورد استفاده دام قرار میگیرد. چنانچه روی زمین خوابیده شده کپک و زنگ زده نباید مورد استفاده قرار گیرد بهترین استفاده جهت مرتع موقعی است که دانه های ماش و غلات بحالت فیبری رسیده باشند بعضی از ماشهای علوفه ای دارای ماده ( ولیسیانین) است که موجب مسمومیت و تلفات دام میشود که نباید مورد استفاده قرا رگیرد .
باقلای علوفه ای V.Faha دانه های آن سرشار از آلبومین بوده و تک سیمها دانه خورد شده آنرا خوب میخورند و در مرحله ظهور گل بهترین زمان چرای مرتعی یا سبز آن است و در مرحله ایجاد نیام مخصوص سیلو نمودن است از سیلوی باقلا با گندمیان مقداری متعادلی حاصل میشود نباید بیش از 2 روز جهت گاو شیری استفاده شود کشت آن در پائیز و علوفه در بهار قابل استفاده است مصرف آن چنانچه بموقع نباشد و بمقدار زیاد قبل از شیر دوش بدام داده شود موجب تلخ شدن شیر دام میگردد که گلیکوزید موجود در آن باعث تلخی میشود میزان محصول 25 تا 50 تن و خشک 6 تا 12 تن میرسد .
نخود سبز Pisum
که از این گروه نخود فرنگی یا نخود علوفه ای Pisumsatilum را میتوان بیشتر مصرف انسانی داشته ولی بعلت مواد غذایی زیاد از علوفه آن سبز ، خشک و سیلو استفاده میشود بهترین موقع استفاده زمان گل دادن است و اگر بصورت علوفه خشک استفاده میشود در موقع بستن نیام مناسب میباشد استفاده زیاد از آن باعث کم شدن شیر میشود و مقدار ارزش غذائی و قابلیت هضم آن تا پیدا شدن گل افزایش یافته و سپس سلولزی میشود مقدار محصول سبز آن 15 تا 35 تن و 3 تا 8 تن محصول خشک آنست.
بادام زمینی Arachis-Hypoyea
گیاهیست مخصوص نواحی گرمسیر منشاء آن زا برزیل بوده گیاهی یکساله و ازگروه لوبیا چشم بلبلی دارای گلهای زرد و خطوط قرمز رنگ و مگل پس از تلقیح طویل شده و در زیر زمین تشکیل بذر میدهد به آب و هوای مرطوب وحرارت احتیاج دارد فصل کشت آن تابستان ، زمین بایستی پرهوا و معمولا زمین شنی متناسبتر است از دانه نو گیاه سبز آن استفاده میشود ارزش پروتئینی آن کنتر از یونجه و سوزا است بعد از استفاده از بذر از بقیه گیاه جهت دام استفاده میشودد آرد آن ردیف آرد ذرت کنجاله پنبه دانه و سبوس گندم است .
نخود ایرانی :
بیشتر جهت خوراک انسانی مصرف میشود گیاهیست یکساله در هوای معتدل و گرم کشت میشود نسبت به کم آبی و خشکی مقاوم و جهت احیاء زمین کشت میشود معمولا بوته نخودی را که دانه بسته و بمصرف خوراک دام نمیرسانند چون دارای ارزش غذایی کم و سلولزی است دانه آن میتواند بمصرف کنسانتره برسد کلا علوفه ای نمیباشد .
لوبیا چیتی یا سوزا و سویا ( لوبیای روغنی ) :
گیاهیست یکساله شبیه لوبیا وارتفاع آن برحسب نوع از نیم تا 5/1 متر برگهای بیضی شکل ، کرکدارد و گلها سه تا پنج کوچک و سفید رنگ و 2تا 5 دانه بیضی شکل در غلافهایی بطول 3 تا 6 سانتی متر دیده میشود برگهایش سفید ، زرد ، سیاه و یا ابلق است مخصوص نواحی گرمسیر و معتدل و دانه جهت روغن کشی استفاده میشودکاه آن ازکاه گندمو یولاف با ارزشتر است مصرف آن محدود ات و معمولا سویای علوفه ای تر از سویای دانه ای است مقدار محصول 3 تا 5 تن علوفه خوشخوراک و دارای پروتئین و میتواند جانشین یونجه وو شبدر شود علوفه شورا 80 تا 90 % علوفه یونه با ارزش است از تولید نیام تا داه قابل استفاده است دانه دارای پروتئین ، چربی و مواد قابل هضم میباشد و در بعضی جاها با سوران گرس و ذرت خوشه ای کشت میشود با استفاده ا زشورا د رتغذیه گاو شیری از پروتئین کنسانتره کم میشود و معمولا با غذاهای پرانرژی و کم پروتئین مصرف میشود در تغذیه طیور بجای یونجه مصرف شده و مقدا رمحصول آن بصورت علف 16 تا 32 تن و خشک 4 تا 7/1 است .
گروه لوبیا:
لوبیای معمولی اساسا بعنوان غذای انسان کشت می شود. از نظر پروتئین عنی تر از یونجه و از نظر پروتئین قابل هضم برابر آن است. بهتر است به صورت مخلوط با علوفه غلات مثل ذرت، سودان گراس و غیره کشت شود.
نوعی از آن بنام لوبیای جاوه در نواحی گرمسیر و مرطوب می روید دارای ماده سمی فازئولوناتین است که در اثر هیدرولیز به اسید سیانیدریک و استن تبدیل می شود به همین علت قبل از مصرف باید جوشانده شود نوع وحشی آن سمی تر و کشنده است
نوع دیگر آن لوبیای معمولی است که دارای هماگلوتین است که برای جوجه ها بسیار سمی است
گروه خلر یا سنگنک Lathyrus:
گیاهیست یکساله و شرایط بد رشد و نمو خوبی دارد ساقه های زیر زمینی وخوابیده دارد و بیشتر در نقاط مرطوب در پائیز کشت میشودد در ایران بیشتر بعنوان دانه و در آمریکا بصورت مرتع ، بولاف کشت میشود کمی تلخ مزه ودارای گلوکوزیدهای قلیائی بوده که برا ینشخوارکنندگان بی ضرر ولی گل کرده آن در اسب اختلالاتی بوجود می آورد و اصولا مصرف زیاد گل کرده آن در دامهای آبستن ایجاد اختلالاتی میکند ماده آلکالوئیدی روی لسله اعصاب و نخاع د رطیور وحیوانا اثراتی میگذارد رنگ دانه سفید و بهترین نوع تغذیه استفاده آن همراه با گیاهان پرانرژی مثل جو و بولاف میباشد در مرحله سفت شدن دانه مصرف میشود کلا نوع قرمز آن سمی است ولی اگر قبل از دانه بستن مصرف شود خطرناک نمیباشد میزان محصول خشک 2T و سبز 10T میباشد .
جنس گون :
گیاهیست بوته ای و در نواحی معتدل و خشک کوهتانی بصورت خودرو میروید تعدادی از آنها بعنوان علوفه بمصرف دام میرسد و تعدادی بعلت داشتن طعم نامطبوع و سمیت بیماریزا بوده و ایجاد بیماری ( ورتی گو ) ، لوکئیسم در حیوانات تمیکند یک نوع کوهی آن باعث بیماری حساسیت ،هیجان و ترس شدید میشود در مقابل خشکی و سرما مقاوم و جهت جلوگیری از حرکت شن در کویر و شنزار استفاده میشود.
گروه لوپن یا باقلای مصری
مصرف آن بمدت طولانی در گاو ایجاد بیماری حساسیت به نور کرده، کره حاصل از شیر این گاوها تلخ مزه است
شنبلیله :
گیاهیست یکساله و در مناطق آب و بمنظور خوراکی و مرتع استفاده میشود و از دسته شبدرهاست . در زمستان قبل از ظهور گلها مرتع آن قابل استفاده میباشد بعلت داشتن ماده کومارینCumarin دارای بوی خاصی بوده و دام از خوردن آن امتناع کرده ولی مخلوط آن مورد استفاده است بعلت این ماده چند هفته قبل از کشتار بعلت جلوگیری از بو گرفتن دام مصرف آن قطع میگردد و شنبلیله مصرف انسانی نیز دارد .
اختلالات تغذیه ای ناشی از لگومها
یکی از جدی ترین اختلالاتی که بدنبال تغذیه لگومها رخ می دهد نفخ است پروتئینهای محلول برگ نقش عمده ای در تولید کف و ایجاد نفخ پایدار در شکمبه دارند. لگومهای محتوی تانن بالا احتمال بروز نفخ را بعلت رسوب پروتئینهای محلول می کاهند.
عارضه مرگ ناگهانی موسوم به ” روده قرمز red gut” که در اثر چرای گوسفندان از یونجه تازه رخ می دهد نیز به عبور سریع خوراک با قابلیت هضم بالا از شکمبه مربوط است که موجب افزایش تخمیر و انتقال آن به بخش روده بزرگ می شود
برخی لگومها مثل انواع شبدرها دارای ترکیبات استروژنی هستند.
برخی شبدرها حاوی ایزوفلاونها و کومستان های طبیعی هستند که اثر استروژنی نسبتا ضعیفی دارند ولی این اثر بعلت متابولیسم شکمبه ای تشدید می شود مثلا ایزوفلاون اصلی موجود در نوعی شبدر بنام شبدر زیرزمینی بنام فورمونانتین در شکمبه به اکوئل تبدیل می شود
استروژنهای گونه شبدر عمدتا از ایزوفلاون ها و در یونجه عمدتا کومستان ها هستند.
مصرف استروژنها منجر به ناباروری و مرگ بره های پس از تولد می شود
ناباروری ناشی از مصرف استروژنهای گیاهی می تواند تا مدتها پس از مصرف علوفه نیز در میشها تداوم داشته باشد
علت اصلی ناباروری مصرف استروژنها، یک هیپرپلازی غده ای کیستی در رحم است که منجر به افزایش جریان مخاط و نفوذ ضعیف اسپرم در لوله رحمی می شود.
یکی از شناخته شده ترین گونه لگومینه درختچه ای گیاه لئوکائنا است که به ایپیل- ایپیل معروف است که محتوی مقادیر معتنابهی پروتئین، مواد معدنی و بتاکاروتن است ولی حاوی اسیدآمینه سمی میموزین است. میموزین در شکمبه به دی هیدروکسی پیریدین تبدیل می شود که گواترزاست مصرف زیاد لئوکائنا موجب کاهش وزن، اختلالات تیروتئیدی و از دست رفتن مو و پشم(کچلی) می شود. نشخوارکنندگان بومی در شکمبه خود دارای میکروارگانیزمهایی هستند که دی هیدروکسی پیریدین را می شکنند.
سایر علوفه ها:
غلات(cereals):
غلات ممکن است بعنوان محصولات سبز علوفه ای به تنهایی یا همراه با لگومها کشت شوند
علوفه غلات مثل دانه غلات غنی از کربوهیدرات و فقیر از نظر پروتئین می باشند
ارزش غذایی آنها تابع مرحله رشد هنگام برداشت است
دامنه پروتئین خام آنها 6 تا 12 درصد است
در زمان تشکیل خوشه مقدار نشاسته آنها افزایش و غلظت الیاف خام آن کاهش می یابد لذا قابلیت هضم کم نمی شود.
نیشکر(Sugercane):
یک گراس پایای مناطق گرمسیری است که تا ارتفاع 45-6 متر می رسد
محصولی که برای برداشت شکر استفاده می شود بعد از فراوری شامل ملاس و باگاس(ترکیب الیافی) می باشد
ملاس نیشکر ترکیبی پرانرژی، کم پروتئین با ترکیبی مشابه ملاس چغندر قند است.
باگاس محصولی با الیاف بالا، کم پروتئین با قابلیت هضم بسیار پایین است که گاهی برای تغذیه گاوها با ملاس مخلوط می شود
باگاس عاری از ملاس محتوی 28 درصد قابلیت هضم است
باگاس اگر با بخار آب در دمای 200 درجه سانتی گراد و بمدت 15-5 دقیقه عمل آوری شود قابلیت هضمش تا 55 درصد بالا می رود
در برخی نقاط دنیا خود گیاه کامل نیشکر بعنوان خوراک دام مستقیما استفاده می شود.
چلیپائیان(Brassicas)
تقریبا شامل 40 گونه است که عبارتند از کلم پیچها، کلمها، منداب، شلغمها و شلغمهای سوئدی. برخی از چلیپائیان به عنوان محصولات ریشه ای کشت می شوند و در بخشهای آتی بحث می شوند
کلم پیچها(kales) (Brassica oleracea):
انواع کوتاه(30 سانتی متری) تا بلند ( 2 متری) آنها وجود دارد
ساقه هایی بسیار محکم دارند
معمولترین نوع کوتاه آن کلم پیچ هزار سر(var. fruticosa) و معمولترین نوع بلند آن کلم پیچ ساقه پر (var. acephala) می باشند
کلم پیچها دارای ماده خشک پایین(حدود 14 درصد) و پروتئین بالا( حدود 15 درصد) و مقدار کربوهیدرات محلول در آب آن 20 تا 25 درصد و کلسیم 20-10 درصد و قابلیت هضم آن بالاست
قابلیت هضم ساقه ها از سایر اجزاء کمتر است به طوری که ممکن است حیوان از خوردن آن امتناع ورزد.
منداب (Rapes)
ارزش غذایی شبیه کلم پیچ دارد
سیلو کردن Silage
سیلو (silage) ماده تولیدی توسط تخمیر کنترل شده یک محصول با رطوبت بالاست. به فرایند تولید محصول فوق، سیلوکردن و به مخزن مربوطه سیلو می گویند.
تقریبا هر محصولی را می توان سیلو کرد.
در سیلوکردن محصول از مزرعه برداشت شده، خرد شده و به سرعت در سیلو ریخته و فشرده و سپس روی آن پوشیده می شود بنابراین در سیلو کردن دو موضوع اهمیت دارد.
1 برای ایجاد شرایط طبیعی تخمیر رسیدن به شرایط بی هوازی ضروری است که با خرد کردن محصول، پرکردن سریع سیلو و فشرده سازی و درزگیری آن که مانع ورود آب و اکسیژن شود حاصل می آید. در صورت ورود اکسیژن فعالیت میکروبی هوازی رخ داده سیلو فاسد می شود.
2 مهار فعالیت میکروارگانیزمهای نامطلوب نظیر کلستریدیومها و انتروباکتریها که فراورده های نامطلوب تخمیری ایجاد می کنند. این کار را می توان از طریق تقویت رشد باکتریهای اسید لاکتیکی یا افزودنیهای شیمیایی انجام داد.
باکتریهای اسید لاکتیکی قند موجود در محصول را به اسیدهای آلی بخصوص اسید لاکتیک تخمیر می کنند بدین ترتیب اسیدیته سیلو تا جایی پایین می آید که فعالیت باکتریهای نامطلوب مهار می شود.
رسیدن به اسیدیته مطلوب هنگام سیلو کردن گیاهانی که دارای خاصیت بافری بالاتری هستند دشوار است لذا سیلوکردن لگومها دشوارتر از گراسهاست.
گیاهان دارای مقادیر کم کربوهیدرات محلول یا بافر زیاد ممکن است قبل از سیلو کردن با یک ماده افزودنی موثر عمل آوری شوند.
انواع سیلوها شامل سیلوهای افقی، عمودی یا کیسه ای است.
نقش آنزیمهای گیاهی در سیلوسازی
فعالیت آنزیمهای گیاهی بلافاصله بعد از برداشت و طی مراحل اولیه سیلو کردن اتفاق می افتد نتیجه فعالیت این آنزیمها شامل: تنفس و تجزیه پروتئین می باشد.
الف. تنفس: تجزیه ترکیبات آلی در حضور اکسیژن جهت تولید انرژی می باشد. کربوهیدراتها منبع اصلی تنفس هستند نتیجه این عمل در گیاه برداشت شده تنها تولید حرارت است که در محیط سیلو پراکنده می شود و سبب گرم شدن سیلو می شود سادهترین راه مهار این واکنش فشردن سیلو تا جایی است که اکسیژنی در آن باقی نماند.
ب. تجزیه پروتئین: 75-90 درصد کل ازت گیاه به صورت پروتئین می باشد. پس از برداشت، تجزیه پروتئینها آغاز می شود و در اثر چند روز پژمرده شدن گیاه در فضای آزاد محتوای پروتئین گیاه به 50 درصد برسد. میزان تجزیه بسته به گونه گیاه، میزان ماده خشک و دما متغییر است. با سیلوکردن، تجزیه پروتئین ادامه می یابد و با افت pH کم می شود. محصولات تجزیه پروتئین گیاهی شامل اسیدهای آمینه و پپتیدهای با طول مختلفند. تخریب اسیدهای آمینه در اثر فعالیت میکروبی است نه آنزیم گیاهی.
نقش میکروارگانیزمها در سیلوسازی
قارچها و باکتریهای هوازی میکروبهای غالب گیاه زنده می باشند با ایجاد شرایط بی هوازی کم کم از جمهیت این میکروبهای وابسته به اکسیژن کم شده جمعیت میکروبهای بی هوازی افزایش می یابد. این باکتریهای عبارتند از: باکتریهای تولید کننده اسید لاکتیک، کلستریدیومها و انتروباکتری ها.
باکتریهای تولید کننده اسید لاکتیک
بی هوازی اختیاری هستند و روی گیاه زنده هم فعالیت دارند اما پس از برداشت گیاه و خرد و له کردن تکثیر می یابند دو گروه اصلی هستند: گروه اول باکتریهای با تولید همگن شامل: لاکتوباسیلوس پلانتارومLactobacillus Plantarum و پدیوکوکوس پنتوزاسئوسPediococcus Pentosaceus و انتروکوکوس فکالیس Entrococcus faecalis و گروه دوم شامل باکتریهای با محصولات تخمیری ناهمگن هستند شامل: لاکتوباسیلوس برویس Lactobacillus brevis و لئوکونوستوک مزنتروئیدزLeuconostoc Mesenteroides .
باکتریهای با تولید همگن دارای بازده بالاتری در تولید اسید لاکتیک از قندهای هگزوز اند نسبت به تولیدکنندگان ناهمگن .
طی سلوکردن ممکن است مقادیری همی سلولز هم هیدرولیز شود که منجر به آزاد سازی پنتوزها می شود پنتوزها متعاقبا توسط باکتریهای اسیدلاکتیکی به اسید لاکتیک و اسید استیک تخمیر می شوند.
کلستریدیومها
در گیاهان وجود دارند و منبع اصلی آلودگی آن خاک است
به شکل اسپور هستند و تنها تحت شرایط بی هوازی رشد می کنند.
به دوگروه اصلی کلستریدیومهای تجزیه کننده قند و تجزیه کننده پروتئین تقسیم می شوند. باکتریهای تجزیه کننده قند شامل: کلستریدیوم بوتیریکوم Closteridium butiricum و کلستریدیوم تیروبوتیریکوم Closteridium tyrobutyricum که اسید لاکتیک و باقیمانده کربوهیدراتهای محلول در آب را به اسید بوتیریک تخمیر نموده سبب افزایش pH سیلو می شوند گروه دوم باکتریهای تجزیه کننده پروتئین اند که شامل: کلستریدیوم بیفرمنتانز Closteridium bifermentans و کلستریدیوم اسپروژنز Closteridium sporogenes بوده عمدتا اسیدهای آمینه را به اسیدهای استیک و بوتیریک، آمینه ها و آمونیاک تخمیر می کنند.
کلستریدیومها در pH برابر 7- 74 رشد مطلوب دارند ولی قادر به تحمل اسید نیستند و در pH برابر 42 رشد آنها مهار می شود علاوه بر اسیدیته وجود رطوبت نیز برای فعالیت آنها مهم است به طوری که وقتی رطوبت نمونه بالتر از 80 درصد باشد pH حدود 4 نیز آن را مهار نمی کند اگر ماده خشک سیلو بیشاز 30 درصد باشد فعالیت آنها به خوبی مهار می شود
کلستریدیومها علاوه بر زیانی که برای ماندگاری سیلو دارند موجب بروز بیماری در دام هم می شوند مواردی از بروز بوتیلیسم در اثر فعالیت کلستریدیوم بوتولینیوم در اسبها و گاوهای مصرف کننده چنین سیلوهایی دیده شده است.
لیستریا
سیلوهای با رطوبت بالا و آلوده به خاک ممکن است حاوی باکتری لیستریا مونوسیتوژنز Listeria monocytogenes نیز باشند که باعث تورم مغز و پرده های مغز و تورم جفت و سقط جنین می شوند این باکتریهای در pH زیر 47 قادر به زیست نیستند.
انتروباکتریها
همان باکتریهای اسید استیکی یا کلی فرمی می باشند به تعداد کم در گیاه هستند و بی هوازی اختیاری اند و با باکتریه ای اسید لاکتیکی برای بدست آوردن کربوهیدراتهای محلول در آب رقابت دارند آنها این ترکیبات را به اسید استیک، اتانول و هیدروژن تبدیل می کنند همانند کلستریدیومها قادر به دی کربوکسیله کردن و دآمینه کردن اسیدهای آمینه و در نتیجه تولید غلظت بالایی از آمونیاک می باشند pH مطلوب برای رشد آنها حدود 7 است بنابراین در مراحل اولیه سیلوکردن فعالند.از جمله آنها اشریشیا کولی Escherichia Coli و اروینیا هربیکولا Erwinia herbicola می باشند
گونه های باسیلوس
شایعترین آلودگی گراسهای درو شده است و در سیلوهایی که آسیب هوازی زیادی دیده اند به وفور یافت می شوند. از جمله آنها باسیلوس لیچینی فورمیس Bacillus lichiniformis می باشد که سبب سقط جنین در گاو می شود.
قارچها
قارچهای موجود در سیلوها شامل: کاندیدا Candida، ساکارومایسس Saccharomyces و تورولوپسیس Torulopsis هستند.
وقتی سیلو در معرض هوا قرار گیرد عامل بیشترین فساد سیلو هستند.
اکثر کپکها هوازی اند لذا روی سطح سیلو فعالند
بسیاری از آنها قادر به تولید مایکوتوکسینها هستند.
احتمال آلودگی کارگران مشغول به کار در سیلو نیز توسط مایکوتوکسینها وجود دارد
مایکوتوکسینها موجب آسیب به باروری و سیستم عصبی و ایمنی می شوند
ورود اکسیژن به داخل سیلو طی سیلو کردن یا بعد از بازکردن آن می تواند سبب الودگی قارچی شود لذا باید سیلوها در سطح محدود باز شوند.
استفاده از افزودنی های دارای اسیدهای آلی یا نمکهای آن می تواند سبب افت سریع pH و حفاظت سیلو در مقابل حمله قارچها شود.
اتلاف مواد مغذی طی سیلو سازی
اتلاف مزرعه ای:
محصولاتی که در روز برداشت، سیلو می شوند اتلاف ماده خشک قابل چشم پوشی دارند حتی اگر 24 ساعت از زمان برداشت بگذرد اتلاف ماده خشک بیش از 2-1 درصد نمی باشد.
اگربیش از 48 ساعت از زمان برداشت بگذرد بسته به شرایط اب و هوایی اتلاف ماده خشک می تواند زیاد باشد مثلا بعد از 5 روز شاهد 6% و بعد از 8 روز شاهد 10% اتلاف هستیم. مواد مغذی اصلی که تحت تاثیر قرار می گیرند کربوهیدراتهای محلول در آب و پروتئین ها هستند که به اسیدهای آمینه تبدیل می شوند.
اتلاف اکسیداسیونی:
این اتلاف از عمل آنزیمهای گیاهی و میکروبی بر موادی نظیر قندها در حضور اکسیژن ناشی می شوند و منجر به تولید دی اکسید کربن و آب می شوند
در صورتی که سیلو ها به سرعت پر و غیر قابل نفوذ شوند اکسیژن کمی بداخل آنها نفوذ کرده آسیب اکسیداسیونی به حداقل می رسد.
اتلاف تخمیری:
اتلاف طی تخمیر اسیدلاکتیکی پایین است و م یتوان گفت اتلاف ماده خشک کمتر از 5 درصد و اتلاف انرژی به واسطه تولید ترکیبات پرانرژی مثل اتانول حتی کمتر از این هم باشد.
اتلافات انجام شده طی تخمیر کلستریدیومی و انتروباکتریایی به مراتب بیش از تخمیر اسید لاکتیکی است که عمدتا بعلت آزاد سازی گازهای دی اکسید کربن، هیدروژن و آمونیاک است.
اتلاف ناشی از پساب:
در بیشتر سیلوها زهکشی ازاد وجود دارد و مایع یا پساب (Effluent)همراه با مواد مغذی محلول از آن خارج می شود
میزان پساب تابع مقدار رطوبت مواد سیلو شده است
معادله باستیمان در زیر میزان پساب سیلوها را قابل تخمین نموده است:
Vn= 767 – 534 D + 0.00936D2
Vn= حجم پساب تولید شده (لیتر بازای هر تن گیاه)
D= میزان ماده خشک گیاه ( کیلوگرم در تن)
علاوه بر ماده خشک سیلو سایر عوامل موثر بر تولید پساب به شرح زیر می باشند:
الف. نوع ساختمان سیلو
ب. درجه غیر نفوذ کردن سیلو
ج. ماهیت ماده سیلو شده
د. پیش فراوری ماده سیلو شده
در صورت ورود باران به سیلو مقدار پساب افزایش می یابد
پساب حاوی قندها، ترکیبات ازته محلول، مواد معدنی و اسیدهای تخمیری است که همگی بسیار مغذی هستند.
وقتی رطوبت سیلو بیش از 80 درصد باشد مقدار پساب ممکن است بالغ بر 10 درصد ماده خشک شود
وقتی رطوبت کمتر از 70 درصد باشد مقدار پساب ممکن است به صفر برسد.
طبقه بندی سیلوها:
سیلوهای طبیعی تخمیر شده
سیلوهای همراه با مواد افزودنی
سیلوهای به طور طبیعی تخمیر شده:
1 سیلوهای بخوبی محافظت شده پژمرده نشده
2 سیلوهای بخوبی محافظت شده پژمرده شده
3 سیلوهای بخوبی محافظت نشده
1 سیلوهای بخوبی محافظت شده پژمرده نشده
این نوع سیلو معمولا از گرامینه ها و محصولات کامل غلات تشکیل شده است
باکتریهای اسید لاکتیکی به طور غالب تخمیر را در این نوع سیلوها انجام می دهند
pH این سیلوها بین 37 تا 42 است و غلظت اسید لاکتیک آن در دامنه 80 تا 120 گرم در کیلوگرم ماده خشک است
حاوی مقادیر کمی اسید استیک و مقادیر ناچیزی اسید پروپیونیک و بوتیریک هستند.
کمی اتانول و مانیتول نیز بعنوان اتلافات تخمیر باکتریهای اسید لاکتیکی و مخمرهای سیلو وجود دارد
پس از تخمیر حداکثر 20 درصد کربوهیدراتهای محلول در آب ماده سیلو شده باقی می ماند.
در محصولات علوفه ای تازه، بیشتر ازت به صورت پروتئین است اما در محصولات سیلو شده عمدتا به صورت NPN است.
طی سیلو کردن دآمیناسیون اسیدهای آمینه رخ داده نهایتا میزان آمونیاک این سیلوها نیز پایین و معمولا کمتر از 100 گرم ازت آمونیاکی در کیلوگرم کل ازت خواهد بود.
از آنجا که طی سیلو کردن بخشی از کربوهیدراتهای محلول در آب به ترکیبات پر انرژی مثل اتانول تبدیل می شوند غلظت انرژی خام این سیلوها بیشتر از مواد اولیه است.
2 سیلوهای بخوبی محافظت شده پژمرده شده
پژمرده کردن قبل از سیلو کردن سبب افزایش میزان ماده خشک و محدود شدن طی تخمیر سیلو می شود.
در این سیلوها فعالیت کلستریدیومها و انتروباکتری ها محدود (بعلت رطوبت کم) و باکتریهای اسید لاکتیکی حتی وقتی علوفه تنها 50 درصد رطوبت داشته باشد نیز تا حدودی انجام می شود.
مواد پژمرده شده در سیلوهای عمودی(برجی) بهتر عمل می آیند تا سیلوهای افقی بعلت نفوذ کمتر اکسیژن در سیلوهای عمودی.
پژمرده سازی منجر به pH بالاتر و محتوای کربوهیدراتهای محلول بالاتر و سطوح پایین تر اسیدهای سیلویی می شود
در این سیلوها تجزیه پروتئین ها کم شده اگر به سرعت و تحت شرایط خوب آب و هوایی پژمرده شدن صورت پذیرد دآمیناسیون اسیدهای آمینه کاهش خواهد یافت و مقدار انرژی خام آن با مواد اولیه زیاد نیست.
3 سیلوهای بخوبی محافظت نشده
سیلوهایی هستند که غالب تخمیر آنها توسط کلستریدیومها یا انتروباکتری ها یا هر دو صورت می پذیرد.
این تعریف شامل سیلوهای فاسد شده در اثر اکسیداسیون نمی شود.
تولید این سیلوها به 3 دلیل می تواند باشد: 1: رطوبت بالای مواد سیلو شده 2: سطوح پایین کربوهیدراتهای محلول در گیاه اولیه 3: پایین بودن تعداد باکتریهای تولید کننده اسید لاکتیک
pH این سیلوها بالا و در دامنه 5 تا 7 است
اسید تخمیری اصلی آنها اسید استیک یا بوتیریک است
اسید لاکتیک و باقیمانده قندهای محلول گیاه سیلو شده پایین است.
سطوح ازت آمونیاکی بالاتر از 200 گرم در کیلوگرم کل ازت است. این آمونیاک از کاتابولیسم اسیدهای آمینه مشتق می شود و با سایر فراورده های تجزیه ای نظیر آمین ها و انواع کتواسیدها و اسیدهای چرب همراه است.
سیلوهای عمل آوری شده با مواد افزودنی
افزودنیهای سیلو به دو نوع اصلی تقسیم می شوند.1: محرکهای تخمیر مانند مواد غنی از قند، مواد تلقیحی و آنزیمها که موجب افزایش تعداد باکتریهای اسیدلاکتیک می شود 2: مهارکننده های تخمیری مانند اسیدها و فرمالین که رشد میکروبها را مهار می کنند
1- محرکهای تخمیر
از جمله مهمترین محرکهای سیلویی ملاس است که دارای 70 درصد قند محلول در ماده خشک است که موجب افزایش تولید اسید لاکتیک و کاهش pH و آمونیاک در سیلوهای عمل آوری شده می گردد.
رعایت اصول سیلو سازی برای تهیه سیلوی خوب کفایت نمی کند محصولات در حال رشد منابع ضعیفی از باکتریهای تولیدکننده اسید لاکتیک هستند و بعضی از سویه های این باکتری نیز برای سیلوکردن مفید نمی باشند لذا برخی مواد تلقیحی تجاری که حاوی باکتریهای تولیدکننده اسید لاکتیک هستند به این منظور استفاده می شود.
مقدار ماده تلقیحی باید چنان باشد که حداقل 105 تا 106 واحد تشکیل دهنده کلنی بازای هرگرم ماده سیلو شده باشد و مقدار آن تابع مقدار قند محلول موجود در نمونه است.
سومین ماده افزودنی- آنزیمهاست. که شامل سلولازها و همی سلولازهاست که دیواره سلولی را به قند ازاد تبدیل می کنند افزودن آنزیمها با گیاهان جوان سیلو شده و دارای ماده خشک پایین بهترین نتیجه را می دهد.
2- مهارکنند های تخمیر
استفاده از اسیدها، معمولا اسیدکلریدریک و سولفوریک و اسید فورمیک، شایع است اسید فورمیک اثر خورندگی کمتری دارد
فرمالین نیز بعنوان یک مهارکننده رشد میکروبی استفاده می شود فرمالین یک محلول 40 درصد از فرمالدئید در آب است که به تنهایی یا با ترکیب با اسید سولفوریک یا اسید فورمیک استفاده می شود. فرمالدئید با پروتئین ترکیب شده مانع تجزیه آن توسط میکروبها و آنزیمهای گیاهی می شود. ثابت شده مخلوط فرمالین با اسید فورمیک موثر تر از ترکیب آن با اسید سولفوریک است.