پروژه پایان نامه تاثیر جریانات فکری قفقاز در انقلاب مشروطیت ایران تحت pdf دارای 133 صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است
فایل ورد پروژه پایان نامه تاثیر جریانات فکری قفقاز در انقلاب مشروطیت ایران تحت pdf کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه و مراکز دولتی می باشد.
این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است
توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است
بخشی از فهرست مطالب پروژه پروژه پایان نامه تاثیر جریانات فکری قفقاز در انقلاب مشروطیت ایران تحت pdf
چکیده الف
پیشگفتار
مقدمه
فصل اول
کلیات 14-
تعریف و تحدید موضوع
اهداف تحقیق
بیان مسئله پژوهش
فرضیه های پژوهشی
اهمیت موضوع و ضرورت تحقیق
روش تحقیق
سابقه تاریخی مطالعات و پژوهشهای مرتبط با موضوع پژوهش
تعریف مفاهیم تحقیق
بررسی منابع
الف: منابع دست اول
ب: منابع و تحقیقات خارجی
فصل دوم
اوضاع سیاسی و اجتماعی و اقتصادی ایران و روسیه قبل از 1905م 26-
اوضاع ایران
اوضاع روسیه
فصل سوم
حرکت های بیدارگرانه در ملت های روس و ایران 41-
جنگ ترانسوال
انقلاب ژاپن
شکست روسیه از ژاپن
انقلاب 1905 روسیه
جنگ ارامنه با مسلمانان در قفقاز
فصل چهارم
رهبران فکری قفقاز و نقش آنان در انقلاب مشروطه ایران 55 –
میرزا عبدالرحیم طالبوف تبریزی
میرزا فتحعلی آخوندزاده
زین العابدین مراغه ای
فصل پنجم
نقش مجاهدان قفقازی در جریان انقلاب مشروطه ایران 65-
یپرم خان ارمنی
پانف بلغاری
فصل ششم
نقش ایرانیان و حزب سوسیال دموکرات روسیه و قفقاز در انقلاب مشروطه ایران …104 -
عوامل مهاجرت ایرانیان به قفقاز
نقش حزب سوسیال دموکرات روسیه و قفقاز در آذربایجان (تبریز) …………………
حیدرخان عموا و علی و حزب اجتماعیون و عامیون ایران
مطبوعات قفقاز در انقلاب مشروطه ایران
نقش متمولین قفقاز در انقلاب مشروطه ایران
انجمنهای خیریه ایرانیان در قفقاز
حزب دموکرات در مجلس شورای ملی دوم
نتیجه گیری
تصاویر
فهرست منابع و ماخذ
چکیده انگلیسی
بخشی از فهرست مطالب پروژه پروژه پایان نامه تاثیر جریانات فکری قفقاز در انقلاب مشروطیت ایران تحت pdf
کتابها
1 – آدمیت، فریدون، 2535، ایدولوژی مهضت مشروطیت ایران ، تهران ، جلد اول
2 – آدمیت ، فریدون ، 1369، ایدولوژی نهضت مشروطیت ایرن، تهران ، جلد دوم
3 – آبراهامیان ، یرواند ، 1385 ، ایران بین دو انقلاب ، مترجمان کاظم فیروزمند، حسن شمس آوری، محسن مدیر شانه چی، تهران
4 – آفاری، ژانت ، 1379 ، انقلاب مشروطه ایران، تهران
5 – آجودانی ، دکتر ماشاالله ، 1384 ، مشروطه ایرانی ، مترجم مهدی قزوینی ، تهران
6 – آروتونیان ، ک. س ، 1385، انقلاب ایران و بلشویکهای ماورای قفقاز ، مترجم محمد نایب پور ، تهران
7 – آوتورلف ، م کامر . پل هنز، فنی . ب بریان ، شن، لومرسیه کلکژه ، م بنیکس براکساپ، 1377، دو قرن مبارزه مسلمانان قفقاز ، مترجم سید غلامرضا تهامی، تهران
8 – آبادیان ، احمد ، 1383 ، بحران مشروطیت، تهران
9 – افشار، ایرج ، 1359، اوراق تازه یاب مشروطیت و نقش تقی زاده ، تهران
10 – افشار، ایرج ، 1377 ، روزنامه خاطرات عین السلطنه (قهرمان میرزا سالور)، تهران ، جلد چهارم
11 – امیر احمدیان ، بهرام ، 1383 ، گرجستان در گذر تاریخ ، تهران
12 – اتحادیه (نظام مافی)، منصوره ، 1381، پیدایش و تحول احزاب سیاسی مشروطیت (دوره اول و دوم مجلس شورای ملی)، تهران
13 – امیرخیزی ، اسماعیل ، 1379، قیام آذربایجان و ستارخان، تهران
14 – الگار، حامد، 1369، دین و دولت در ایران ، مترجم ابوالقاسم سرّی ، تهران
15 – براون، ادوارد، 1376، انقلاب مشروطیت ایران، مترجم مهدی قزوینی ، تهران
16 – بشیری، احمد ، 1363، کتاب آبی (گزارش محرمانه وزارت امور خارجه انگلیس. درباره انقلاب مشروطه ایران)، تهران، جلد اول
17 – بنیکس، الکساندر، براکس آپ ، مری ، 1371 ، مسلمانان شوروی ، مترجم کاوه بیات، تهران
18 – تهرانی (کاتوزویان)، محمدعلی، 1379، مشاهده تحقیق اجتماعی و سیاسی از تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، تهران
19 – تقی زاده، سیدحسن ، 1379 ، تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، تهران
20 – حائری ، عبدالهادی ، 1381 ، تشیع و مشروطیت در ایرن و نقش ایرانیان مقیم عراق، تهران
21 – حاجی بیکلی ، عزیر ، 2535، جنبش مشروطه ایران، تهران
22 – دولت آبادی، یحیی ، 1371 ، حیات یحیی، تهران ، جلد دوم
23 – دهنوی ، نظامعلی ، 1383 ، ایرانیان مهاجر در قفقاز (فعالیت فرهنگی در سالهای 1900 تا 1931 )، تهران
24 – ذکاء یحیی، 1377، روزنامه خاطرات شرف الدوله (میرزا ابراهیم خان کلانتر باغمیشه)، تهران
25 – رسول زاده، محمدامین ، 1377 ، گزارشهایی از انقلاب مشروطیت ایران، مترجم رحیم رئیس نیا، تهران
26- رائین ، اسماعیل ، 1350، یپرم خان سردار، تهران
27 – رائین ، اسماعیل ، 2535، حیدرخان عمواوغلی، تهران
28 – رئیس نیا، رحیم، 1385، ایران و عثمانی در آستانه قرن بیستم ، تبریز ، جلد اول
29 – سرداری نیا، صمد، 1369 ، باقرخان سالار ملی، تهران
30 – شهرام نیا، سید امیر مسعود، 1379، پارلما نتاریسم در ایران ، تهران
31 – شمیم، علی اصغر ، 1374، ایران در دوره سلطنت قاجار، تهران
32 – شهیدی ، همایون ، 1380، بمباران مجلس شورای در سال 1326 هجری قمری، مترجم شرف الدین قهرمان، تهران
33 – صابر ، میرزا علی اکبر ، 1381 ، هوپ هوپ نامه، اردبیل
34 – صفائی ، ابراهیم ، 1381 ، تاریخ مشروطیت به روایت اسناد ، تهران
35 – طالبوف ، عبدالرحیم ، 2536، مسالک المحسنین، تهران
36 – علم، دکتر محمدرضا، 1385 ، کانونهای مقاومت خارج از کشور در عصر مشروطه ، تهران
37 – فرمانفرمائیان ، حافظ ، 1370 ، خاطرات سیاسی امین الدوله ، تهران
38 – کاتم، ریجارد، 1383، ناسیونالیسم در ایران، مترجم احمد تدین ، تهران
39 – کسروی ، احمد، 1378 ، انقلاب مشروطه ایران، تهران
40 – کسروی ، احمد ، 1378، تاریخ هیجده ساله آذربایجان ، تهران
41 – کندی ، پال ، 1371 ، ظهور و سقوط قدرتهای بزرگ ، مترجمان محمد قائد شرقی، ناصر موفقیان ، اکبر تبریزی ، تهران
42 – گزاو به کوکن ، فرانسوا، 1369، انقلاب روسیه، مترجم دکتر عباس آگاهی ، تهران
43 – گودرزی، غلامرضا ، 1383 ، دین و روشنفکران مشروطه ، تهران
44 – لتیل فیلد، هنری ویلسون ، 1373 ، تاریخ اروپا ، مترجم فریده قره چه داغی ، تهران
45 – ملکزاده ، دکتر مهدی، 1383، تاریخ انقلاب مشروطیت ایران ، تهران
46 – موزلی ، لئوناردو، طلوعی ، محمود ، 1368، بازی قدرت، تهران
47 – مجتهدی ، مهدی ، 1377 ، رجال آذربایجان در عصر مشروطیت ، تهران
48 – ناهیدی آذر ، عبدالحسین ، تاریخچه روزنامه های تبریز ، تبریز
49 – همایون کاتوزیان، محمدعلی، 1372، اقتصادی سیاسی ایران از مشروطیت تا پایان سلسله پهلوی ، تهران
50 – هلت کار، ادوارد ، 1371، تاریخ روسیه و شوروی ، مترجم نجف دریابندری، تهران جلد دوم
51 – هدایت ، مهدی قلی خان ،مخبرالسلطنه)، 1363، گزارش ایران (قاجاریه و مشروطیت) تهران
مقالات
1 – تکمیل همایون، ناصر ، 1383 ، مشروطه خواهی ایرانیان (مجموعه مقالات) ، تهران
2 – موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، 1378 ، نهضت مشروطیت ایران (مجموعه مقالات) تهران ، جلد اول
3 – یارشاطر، احسان ، 1382، انقلاب مشروطیت از سری مقالات دانشنامه ایرانیکا، مترجم پیمان متین، تهران
چکیده
به منظور تحقیق و پژوهش در، تاثیر جریانات فکری قفقاز در انقلاب مشروطیت ایران که به عنوان موضوع پایان نامه انتخاب نمودم پس از انجام تحقیقات و مطالعات تاریخی و بررسی اسناد تاریخ معاصر ایران، آن را در شش فصل به شرح زیر تقسیم بندی کردم
فصل اول: کلیات
فصل دوم : اوضاع سیاسی ، اجتماع و اقتصادی ایران و روسیه قبل از 1905 م مورد پژوهش قرار گرفت
فصل سوم : حرکت های بیدارگرانه در ملتهای روس و ایران که مهمترین عوامل آن جنگ ترانسوال – انقلاب ژاپن – شکست روسیه از ژاپن – انقلاب 1905 روسیه – جنگ ارامنه و مسلمانان در قفقاز
فصل چهارم : در این فصل به نقش رهبران فکری قفقاز نظیر میرزا عبدالرحیم طالبوف ، فتحعلی آخوند زاده و زین العابدین مراغه ای در انقلاب مشروطه ایران پرداخته شده است
فصل پنجم : به جهت اینکه مجاهدان قفقازی در پیروزی انقلاب مشروطه ایران نقش اساسی داشتند به نقش یپرم خان ارمنی و پانف بلغاری در این فصل اشاره شده است
فصل ششم : نقش ایرانیان مقیم قفقاز در انتقال افکار دموکراتیک به ایران که متأثر از تفکرات حزب سوسیال دموکرات روسیه بود در جریان انقلاب مشروطه مورد توجه قرار گرفته است
پیشگفتار
انقلاب مشوطه ایران اولین خیزش ملی ایرانیان علیه حکومت استمداد قارجار پس از 2500 سال تاریخ ایران بود. چون وقوع هر معلولی، علتی دارد، پس حتماً وقوع انقلاب مشروطه در ایران نیز علل و عوامل متعددی داشته است . یکی از مهمترین علل وقوع انقلاب مشروطیت نقش و تأثیر جریانات فکری قفقاز در آن بود. چون درخصوص این علل به طور مستقل کار تحقیقی و پژوهشی از سوی محققین صورت نگرفته است، به همین علت این موضوع را به عنوان موضوع پایان نامه خود انتخاب نموده، و سپس با کمک استاتید محترم پروپوزال آن تهیه و تحویل شعبه تحصیلات تکمیلی دانشگاه شد. و پس از تأیید موضوع پایان نامه و کدگذاری آن، مجوز فعالیت در این زمینه از سوی شعبه تحصیلات تکمیلی صادر شد. بعد از این مرحله با کمک اساتید منابع دست اول این موضوع استخراج و اسامی آنها نوشته شد، و با مراجعه به کتابخانه دانشگاه کتابهای مورد نظر تهیه و پس از انجام مطالعات و بررسی های لازم ، فصل بندی و سپس اقدام به فیش برداری شد. بعد از پایان فیش برداری به تدوین پایان نامه با استفاده از مطالب فیشها اقدام شد. در این امر برخی از کتابهای مورد استفاده را از کتابخانه دانشگاه آزاد اسلامی واحد شبستر و بخشی از کتابهای را از کتابخانه شهرستان بیله سوار و تعدادی را نیز از کتابخانه شخصی خود و برخی از آن را نیز به توسط دوستان تهیه گردید. در پایان جا دارد از دست اندرکاران محترم کتابخانه دانشگاه آزاد اسلامی واحد شبستر و نیز از آقایان داود فکور محقق تاریخ و شهروز دانا مدرس دانشگاه و همسر عزیزم سرکار خانم پناهی که در تهیه این پایان نامه مرا یاری نمودند کمال تشکر و قدردانی را دارم
مقدمه
منطقه قفقاز از دیرباز جزء قلمرو ایران بود، ولی بعد از جنگهای اول و دوم ایران و روس 1182 ش و 1204 ش طی قراردادهای گلستان و ترکمانچای از ایران جدا شد. بر این اساس مردم این منطقه به جهت قرابت های فرهنگی ، قومی ، زبانی و دینی با ایران ، همواره در جریانات سیاسی و اجتماعی در کنار ملت ایران بودند
دولت روسیه در اواخر قرن نوزدهم به منظور خارج ساختن آن کشور از عقب ماندگی اقتصادی دست به اقداماتی زدند. آنان از سرمایه گذاران اروپایی بخصوص فرانسویان در استخراج معادن آن کشور دعوت بعمل آوردند تا در این امر مشارکت کنند. طی این تصمیم منطقه قفقازبه جهت وجود میدانهای نفتی مورد توجه دولت روسیه واقع شد
بر این اساس منطقه قفقاز که منطقه حایل میان ایران و روسیه بود بخاطر وجود چاه های نفت باکو و بنادر پر رونق با طوم و کارخانجات نساجی در تفلیس باعث گردید که این منطقه مبدل به کانون تبادلات فکری کارگری گردد. مجاورت این منطقه با ایران باعث شد که تعدادی از کارگران بی زمین که از اوضاع بد اقتصادی و اجتماعی دوران ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه به ستوه آمده بودند به منطقه قفقاز مهاجرت کنند
به غیر از کارگران تعدادی از بازرگانان نیز به منظور تجارت با روسیه و اروپا با این منطقه آشنا بودند. برخی از روشنفکران نیز در قالب بازرگان به خاطر نبود آزادی های مدنی در ایران به قفقاز مهاجرت ، و در آنجا اقامت گزیدند. بارزترین این افراد عبدالرحیم طالبوف ، میرزا فتحعلی آخوندزاده زین العابدین مراغه ای بودند که به دلایل اقتصادی ، اجتماعی و سیاسی نمی توانستند افکار و اندیشه های خود را با وجود حکومت استبدادی قاجار نشو و نمو دهند. آنان با مراجعه به قفقاز به رواج اندیشه های روشنگرانه خود پرداختند. در واقع همین افراد بودند که به عنوان رهبران فکری قفقاز در جریان انقلاب مشروطه ایران موجب بیدرای ملت ایران شدند
همزمانی حضور کارگران ایرانی در چاههای نفتی باکو، مصادف شد با وقوع جریانات سیاسی و اجتماعی ملت روسیه (انقلاب 1905 م) . این رویداد که به دنبال اوضاع بد اقتصادی و اجتماعی آن کشور بخصوص در زمینه کشاورزی ، که روسیه در مرحله سرف که یادگار دوران قرون وسطی بود قرارداشت. در این سیستم دهقانان بی زمین، در زمین های مالکان بیگاری می کردند، آنان از این وضعیت ناراضی بودند. در مراکز کارگری نیز وضع بد معیشتی کارگران و بیش از ده ساعت کار طاقت فرسا باعث بروز هیجانات سیاسی در میان کارگران روسیه در سال 1905 م گردید. که این رویداد در تاریخ روسیه به انقلاب 1905 م شهرت دارد
شروع حرکت های انقلابی ملت روس باعث رشد احزاب و گروههای سیاسی متعددی در ان کشور شد که در میان این احزاب، حزب سوسیال دموکرات روسیه بیش از سایر گروهها در مبارزه علیه استبداد تزاری نقش چشمگیری داشت. بطوری که بعد از شکست روسیه از ژاپن فعالیت و مبارزات این حزب در روسیه گسترش یافت و شعبات این حزب در مناطقی مانند قفقاز (باکو و تفلیس) شروع به فعالیت کردند. در این زمان آزادیخواهان ارامنه که خواهان استقلال از روسیه و عثمانی بودند ابتدا با تشکیل احزابی چون داشناکسیون، هنچاکی و چلنگریان به مبارزات سیاسی پرداخته ولی بعدها در جریان قیام ملت ایران علیه استبداد محمدعلی شاه به همکاری مسلحانه علیه ایشان پرداختند
که نمونه بارز آنان یپرم خان ارمنی است که پس از فتح تهران نیز به ریاست نظمیه تهران منصوب شد
کارگران ایرانی مقیم باکو با عضویت در حزب سوسیال دموکرات با افکار و اندیشه های دموکراتیک آن حزب آشنا شده و با وارد کردن این افکار به ایران که مصادف با وقوع انقلاب مشروطیت در ایران بود باعث تسریع انقلاب ایران شدند. بطوری که حزب همت که شاخه حزب سوسیال دموکرات وابسته به مسلمانان قفقاز بود و دارای تمایلات سوسیالیستی بودند، نقش زیادی در ترویج تفکرات سوسیالیستی درمیان کارگران ایرانی داشت. در داخل ایران نیز شهر تبریز، که اکثریت کارگران ایرانی قفقاز از این شهر بودند. زودتر از سایر نقاط ایران با اندیشه های سوسیال دموکرات های روسی آشنا شدند و در جریان مبارزه علیه حکومت مظفرالدین شاه با تاسیس مرکزی به نام «مرکز عیبی» پیش قدم شدند
در جریان انقلاب مشروطیت ایران سوسیال دموکراتهای روسیه به رهبری لنین از انقلاب ایران حمایت و این انقلاب را از برکات انقلاب 1905م روسیه می دانند. پس از پیروزی انقلاب و تاسیس مجلس شورای ملی باز تعدادی از نمایندگان بخصوص نمایندگان تبریز مانند سیدحسن تقی زاده که متاثر از افکار دموکراتیک حزب اجتماعیون و عامیون باکو بودند. در مجلس موجب تحولات سیاسی و اجتماعی شدند
در دوران استبداد صغیر 1287 ش اقدامات سوسیال دموکرات قفقاز در قالب قیزیکی (مسلحانه) صورت گرفت. بطوری که مجاهدان اعزامی از قفقاز در تحت فرمان ستارخان قرار گرفتند و به مبارزه با استبداد محمدعلی شاه پرداختند. نمونه بارز آن یفرم خان که در قیام مردم گیلان که به رهبری میرزا کریم خان رشتی که او نیز تحت تاثیر افکار سوسیال دموکرات روسیه بود و از کمکهای آنان بی نصیب نبودند. آنان ابتدا با تاسیس کمیته ستار و با همکاری میان مجاهدان رشت، و بعد قزوین و در نهایت در قالب مجاهدان مخالف استبداد از سراسر کشور اقدام به فتح تهران نمودند. عمده ترین کمکی که قیام گیلان به قیام ستارخان کردند، کاستن فشار نیروهای دولتی بر قیام مردم تبریز بود
در میان شخصیت های که نقش زیادی در استقرار نظام مشروطیت در ایران داشت حیدرخان عمواوغلی بود. وی دارای تمایلات سوسیالیستی بود و ابتدا در مشهد در صدد تاسیس حزب برآمد و مقدمات آن را فراهم ساخت، ولی بعد از 11 ماه نتوانست به هدف خود برسد. و به تهران برگشت. ایشان چون از سوی حزب سوسیال دموکرات روسیه ماموریت تشکیل حزبی در ایران بود این اقدام را در تهران که در آن زمان زمینه برای این منظور فراهم شده بود یعنی قیام مردم تهران به رهبری آیت الله طباطبائی و آیت الله بهبهانی در جریان بود، موفق به این کار شد. حیدرخان عمواوغلی پس از تشکیل حزب اجتماعیون و عامیون ایران، این حزب را به دو حوزه خصوصی و عمومی تقسیم کرد. حوزه خصوصی با حضور 7 نفر از افراد مورد اعتماد که اساساً از افراد کمیته ملی بودند اقدام کرد. این حوزه کارهای مهم و فوق سری را طراحی و اجرا می کردند. بعد حیدرخان حوزه عمومی را تشکیل می دهد ولی بعد این حوزه از هم پاشید. حیدرخان با همت و کاردانی علاوه بر تشکیل کمیته مدهشه که وظیفه آن ترور مخالفین بود. موفق به تشکیل حزب اجتماعیون و عامیون در سراسر ایران بخصوص در مشهد و تبریز و گیلان شد
حزب اجتماعیون و عامیون ایران دستوراتی که از مرکز این حزب (باکو) می رسید در ایران اجرا می کردند. و عمده برنامه این حزب ، جدایی دین از سیاست و تقسیم زمینهای زراعی میان زارعین و انجام اصلاحات اقتصادی ، اجتماعی ، سیاسی و نیز رواج آزادیهای مدنی مانند آزادی بیان و مطبوعات بود
بعد از فتح تهران مجاهدین اقدام به تشکیل مجلس اعلا کردند. بدین طریق محمدعلی شاه از سلطنت عزل ، و احمد میرزا پسرش به سلطنت رسید و تعدادی از مخالفین مشروطه اعدام و زمینه برای تشکیل دومین مجلس شورای ملی فراهم شد. در آستانه تشکیل دومین دوره مجلس شورای ملی جناح بندی احزاب کشور برای اولین بار شکل گرفت. ولی این جناح بندی در روند جریانات کشور مشکلاتی را پدید آورد
قدرتمندترین حزب در دومین مجلس شورای ملی، حزب دموکرات بود. اعضای این حزب که قبلاً وابسته به حزب اجتماعیون و عامیون باکو بودند ، بعداً در جریان تشکیل حزب دموکرات که به همت سید حسن تقی زاده ، حیدر خان عمو اوغلی و محمد امین سول زاده تشکیل شد در پی این جریان میان حزب اجتماعیون و عامیون باکو و حزب دموکرات ایران شکاف پدید آمد . علت آن نیز این بود که حزب اجتماعیون و عامیون باکو خواهان تشکیل حزب مستقل در ایران نبودند و نیز حزب دموکرات ایران دارای تمایلات ناسیونالیستی بودند و خواهان اداره کشور به سبک کشورهای اروپایی بودند. برهمین اساس حزب اجتماعیون و عامیون باکو، حزب دموکرات ایران را به رسمیت نشناخت و از آن حمایت نکرد
حزب دموکرات ایران چون خواهان اجرای برنامه های دموکراتیک نظیر جدایی دین از سیاست و تقسیم اراضی میان کشاورزان و تمرکز قوی در کشور بود. این برنامه ها خوشایند نمایندگان اعتدالیون بخصوص روحانی قدرت طلبی چون سید عبدالله بهبهانی که خواهان دخالت در امور سیاسی کشور بود، و وجود مالکان و زمین داران بزرگ از تقسیم اراضی میان کشاورزان مخالفت کردند. همچنین سیاست تمرکز قوا چون باعث محدود کردن قدرت خوانین می شد بدین وسیله آنان نیز در زمره مخالفین حزب دموکرات برآمدند با ادامه فعالیت های دموکراتیک حزب دموکرات ایران، د رمجلس شورای ملی مبارزه علیه این حزب از سوی حزب اعتدالیون شدت گرفت. بخصوص بعد از کشته شدن بهبهانی بهانه بدست اعتدالیون افتاد و با آمدن حکم فساد مسلک سیدحسن تقی زاده از سوی علمای نجف ایشان کشور را ترک ، و رهسپار اروپا گردید. سایر همفکران وی (حیدرخان عمواوغلی و محمد امین رسول زاده) بعد از این جریان هر کدام به قفقاز فرار کردند
منطقه قفقاز از لحاظ جغرافیای سیاسی در اواخر قرن نوزدهم یکی از کانون های فکری منطقه بود. زیرا این منطقه در آن زمان توسط دولت روسیه شدیداً تحت کنترل نبود و نزد یکی آن به کانونهای فکری روسیه و عثمانی که در آنها حرکتهای ضد استبدادی صورت گرفته بود . و همچنین این منطقه به خاطر عبور راه های تجاری از آن مبدل به چهار راه ارتباطی برای تجار و بازرگانان شده بود. همین عوامل باعث شد که روشنفکران قفقاز از این وضعیت پیش آمده به بهترین شکل استفاده نموده و اقدام به انتشار روزنامه ها و مجله هایی با دیدگاههای دموکراتیک کنند
روزنامه های که همزمان با انقلاب مشروطه ایران در قفقاز منتشر می شدند و به انقلاب مشروطه ایران مساعدت فکری می کردند . می توان به بارزترین آنها به نام ملا نصرالدین ، ارشاد ، تکامل ، فیوضات و ایران نو که همه در قفقاز منتشر می شدند
1 – تعریف و تحدید موضوع
موضوع این پژوهش تاثیر جریانات فکری قفقاز در انقلاب مشروطیت ایران می باشد. منظور از جریانات فکری برخی از جریانات اجتماعی و تضادهای فکری در قفقاز که متأثر از جریانات روسیه و عثمانی و تأثیر سیاستهای انگلستان در جهت کمک و مساعدت های فکری و مطبوعاتی به روشنفکران قفقاز و روسیه بود. نکته مهم در اهداف این موضوع تبیین نقش تعیین کننده این منطقه در حوادث اولین خیزش ملی ایرانیان علیه استبداد قاجار است
در مورد قلمرو زمانی و مکانی پژوهش نیز باید اذعان کرد که این جریانات همزمان با شروع حرکتهای ضداستبدادی ملتهای روسیه و عثمانی و ایران بود، و این هم زمانی باعث تاثیرگذاری متقابل میان این کشورهاست. از لحاظ مکانی نیز نزدیکی منطقه قفقاز به کشورهای ایران و روسیه عثمانی باعث تسریع نفوذ افکار و اندیشه به کشورهای همجوار می شد. نقش مطبوعات در رشد و ترقی حرکتهای مردمی بسیار موثر هستند و در این راستا روزنامه ها و مقالات منتشر شده در قفقاز با ورود به ایران باعث رشد آگاهی های سیاسی و اجتماعی مردم می شد. در این مقوله نقش زبان و فرهنگ ملتها بسیار تاثیرگذار است. در جریان حوادث قفقاز که متاثر از اوضاع سیاسی و اجتماعی روسیه بود. نقش روشنفکران آذربایجان (قفقاز) به جهت همزبانی با مردم آذربایجان ایران بسیار چشم گیر بود. بطوری اولین نقطه از ایران از این جریانات متاثر شد آذربایجان ایران (تبریز) بود. شبیه این گونه حرکتها در مرکز فکری دیگر، یعنی استانبول که آنان نیز به خاطر همزبانی با قفقاز موجب همکاری و هماهنگی روشنفکران دو کانون فکری گردید
در این پژوهش سعی شده است که به خوبی و بدون هر گونه مسائلی تاثیر جریانات فکری قفقاز در انقلاب مشروطیت ایران به روشنی بیان شود
2- اهداف تحقیق
هدف بنیادی و اصلی این پژوهش بررسی تاثیر حوادث قفقاز در جریان مشروطه ایران بود
و به چگونگی پیدایش این جریانات در روسیه و قفقاز پرداخته می شود. از دیگر اهداف این پژوهش آن بود که روشن شود با ورود این جریانات ابتدا به تبریز و بعد به نقاط دیگر ایران چه تاثیراتی و در زمینه سیاسی و اجتماعی در پی داشت
3- بیان مسله ی پژوهش
موقعیت خاص قفقاز به عنوان معابر اصلی برای افکار و اندیشه های نو انقلابی ایران در آستانه انقلاب مشروطیت به حساب می آمد. خصوصاً افکار سوسیالیستی با رویکرد اجتماعی که متاثر از شکست روسیه از ژاپن و جریانات اجتماعی روسیه را به همراه داشت
و نیز وقوع انقلاب روسیه 1905 م فعالیت سوسیال دموکراتهای این کشور و قفقاز بر ضد استبداد تزاری بارقه امیدی در دل آزادیخواهان ایران دمیده به طوریکه آنان هم از لحاظ فکری و هم از لحاظ تسلیحاتی نقش تعیین کننده ای در انقلاب مشروطیت ایران داشتند. حتی فرقه سوسیال دموکرات قفقاز در زمان استبداد صغیر پایگاه اصلی مدافعه از تبریز و آماده سازی شرایط در برقراری دوباره مشروطیت در ایران بودند
4- فرضیه های پژوهشی
1- انقلاب 1905 روسیه: این حرکت ملت روس اولین حرکت مردمی روسیه علیه خاندان تزار بود. که به توسط کارگران و دهقانان و بطور کلی از سوی عامه مردم شروع شد ولی بعدها به توسط نیروهای دولتی سرکوب شد ولی مهمترین تاثیر این حرکت ملت روس تشکیل مجلس شورا ، هم در روسیه و هم در ایران بود
2- حزب سوسیال دموکرات روسیه: این حزب مهمترین و تاثیر گذارترین حزب در روسیه بود و بطوری که این حزب نه تنها در داخل روسیه بلکه در خارج از آن بخصوص در ایران در جریان انقلاب مشروطه شعباتی در ایران با نامهای حزب اجتماعیون و عامیون در شهرهای مشهد، تهران ، گیلان و تبریز فعالیت می کردند
3- وجود شخصیتهایی چون حیدرخان عمواوغلی و محمدامین رسول زاده و سیدحسن تقی زاده در ترویج افکار دموکراتیک که به تأسی از افکار سوسیالیستی بود. در بیداری ملت موثر بودند. همچنین وجود مجاهدان قفقازی در اردوی گیلان و آذربایجان (یفرم خان و پانف) در شکست دادن استبداد و استقرار دوباره مشروطیت در ایران بسیار موثر بودند
4 – تفکرات سیاسی ، اجتماعی ، اقتصادی و فکری که به توسط طالبوف و فتحعلی آخوند زاده و زین العابدین مراغه ای در جامعه مطرح می شود. این افراد در زمینه آموزش ، مشکلات الفبا و نیز ارائه راهکارها در مورد مسائل و مشکلات فوق ، برنامه هایی داشتند
5- نقش مطبوعات قفقاز که متاثر از شرایط جغرافیایی سیاسی بود. این مطبوعات دارای گرایش های دموکراتیک بوده . بطوری که اخبار و اطلاعات ایران که در داخل ، فرصت چاپ و نشر نداشتند. این اخبار با نشر در مطبوعات قفقاز و بعد با ورود این افکار دموکراتیک به ایران باعث روشنفکری در برخی از طبقات مردم ایران می شد
5- اهمیت موضوع و ضرورت تحقیق
پرداختن به مسائل قفقاز و پژوهش در خصوص آن برای محققین و پژوهشگران از اهمیت شایانی برخوردار است. زیرا این منطقه از نقاطی است که در آن به طور طبیعی از تضاد فکری بالایی به نسبت سایر نواحی برخوردار است. بطوری که در دوران انقلاب مشروطیت یکی از کانونهای فکری و تاثیرگذار بود. ولی با توجه به اینکه این منطقه سالیان متمادی در استیلای حکومت شوروی سوسیالیستی قرار داشت کمتر کسی به اهمیت آن پی برده است. براین اساس عدم توجه به جریانات منطقه قفقاز در انقلاب مشروطه ایران باعث کم رنگ شدن تاریخ مشروطه ایران خواهد شد زیرا بخش عمده آن متاثر از حوادث و رخدادهای سیاسی و اجتماعی منطقه قفقاز بوده است
6 – روش تحقیق
این پژوهش تحقیقی است از نوع تحقیقات بنیادی و نظری بر پایه مطالعات کتابخانه ای که با استفاده از روشهای توصیفی و تشریحی و تحلیل و استدلال و با تکیه بر منابع معتبر تاریخ صورت گرفته است، پژوهش با رعایت ترتیب زمانی رویدادها و با استفاده از اطلاعات جمع آوری شده و با نقد تاریخی و تطبیقی وقایع و اخبار با هم دیگر با ملاحظه ارجحیت اخبار و راوی و برقراری روابط علی و معلولی انجام گرفته است
7- سابقه تاریخی مطالعات و پژوهشهای مرتبط با موضوع پژوهش
به طوری که ذکر شد منطقه قفقاز تحت تسلط دولت شوروی بود. تمامی اسناد و مدارک این منطقه توسط دولت شوروی در آرشیو وزارت امور خارجه آن کشور نگهداری می شد. و دسترسی به آن برای محققان غیرممکن بود. به همان خاطر پژوهشگران به منظور بررسی این منطقه از محتوی کتابهای تاریخی استفاده می کنند. این مسئله باعث شده که بررسی تاثیر جریانات فکری قفقاز در انقلاب مشروطه ایران بصورت پراکنده در کتابهای تاریخ مشروطه مطرح شود
بیشترین پژوهش دراین خصوص توسط محققین روسی مانند ایوانف، تریا و ایرانسکی شده است و چون این نویسندگان خود دارای گرایشات سوسیالیستی بودند به همان خاطر انقلاب مشروطه ایران و جریانات قفقاز را دخیل در این موضوع می دانستند. در میان نویسندگان ایرانی ، تاثیر جریانات فکری قفقاز در انقلاب مشروطه ایران توسط کسانی چون فریدون آدمیت ، احمد کسروی و دکتر مهدی ملکزاده و رحیم رئیس نیا در کتابهای تاریخیشان به صورت پراکنده مطرح شده است
8 - تعریف مفاهیم تحقیق
قفقاز : منطقه ای است در شمال ایران و میان دریای سیاه و دریای خزر واقع است این منطقه از شمال به روسیه و از جنوب ایران و از شرق و غرب دریای سیاه و خزر محدود می شود. این منطقه پس از استقلال از قلمرو شوروی به سه کشور مستقل به نامهای آذربایجان و ارمنستان و گرجستان تقسیم شدند. به جهت اینکه دارای اقوام و ملیت های متعددی هستند، تضادها و تعارضات فرهنگی و قومی در آن بیشتر است
حزب سوسیال دموکرات : تاثیرگذارترین حزب روسیه در جریان انقلاب 1905 و بعد از آن بود بطوری که این حزب نه تنها در روسیه بلکه در خارج از آن کشور شعبات متعددی داشت. و مهمترین نقطه قوت آن حزب داشتن تمایلات دموکراتیک بود. و بارزترین رهبران آن لنین و استالین بود
حزب اجتماعیون و عامیون: این حزب نخستین بار در شهر باکو در میان کارگران ایرانی به توسط نریمان نریمانف که دارای تمایلات سوسالیستی که متاثر از اندیشه های حزب سوسیال دموکرات روسیه بود شکل گرفت بعدها با تلاش حیدرخان عمواوغلی و محمدامین رسول زاده در شهرهای مشهد و تهران و تبریز و رشت شعباتی ایجاد شد. این حزب با حزب اجتماعیون و عامیون باکو ارتباط مستمر داشت
حزب دموکرات ایران: این حزب پس از فتح تهران توسط کسانی چون حیدرخان عمواوغلی و سیدحسن تقی زاده و محمدامین رسول زاده تاسیس شد و هدف از آن تشکیل حزب مستقل در ایران و اداره کشور بصورت دموکراتیک بود. این حزب در ادامه کار خودشان در مجلس شورای ملی به خاطر مخالفت حزب اعتدالیون نتوانست به اهداف خود برسد
- ۹۵/۰۱/۳۰