پروژه پایان نامه اصول فقه تحت pdf دارای 110 صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است
فایل ورد پروژه پایان نامه اصول فقه تحت pdf کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه و مراکز دولتی می باشد.
این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است
توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است
بخشی از فهرست مطالب پروژه پروژه پایان نامه اصول فقه تحت pdf
فصل اول : مفاهیم و کلیات
مقدمه …
مبحث اول – بیان مسئله …;
مبحث دوم – اهداف تحقیق ;
مبحث سوم – روش تحقیق ;
مبحث چهارم – ضرورت تحقیق ;
مبحث پنجم – تعاریف اصطلاحات و واژه ها
مبحث ششم – محدودیت های تحقیق
فصل دوم سوابق مطالعاتی موضوع و تحقیق
المقنعه
النهایه فی مجرد الفقه والفتاوی ;
جواهر الفقه
شرایع الاسلام فی بیان الحلال والحرام …;
قواعد الاحکام …
اللمعه الدمشقیه و شرح آن
تحریر الوسیله …
المغنی
الدر المختار
فصل سوم روش تحقیق
مبحث اول – رسش تحقیق
مبحث دوم – فن تحقیق …;
مبحث سوم- طرح تحلیلی ;
فصل چهارم : یافته ها و تجزیه و تحلیل اطلاعات
مبحث اول- شرایط ارث ;
مبحث دوم -اهمیت اثبات تاریخ مرگ مورث …;
مبحث سوم -شقوق پنجگانه در مسئله …;
مبحث چهارم- نظریه فقهای امامیه …..…;
گفتار اول : شروط و توارث
گفتار دوم: اقوال فقها …;;
نظریه گروه اول از فقها …
نظریه گروه دوم از فقها …
نظریه گروه سوم از فقها
استفتائات
گفتار سوم: مستندات روایی ;
گفتار چهارم : قانون موضوعه و دکترین …
تحلیل ماده 873 قانون مدنی
شمول حکم ماده 873 به موارد مشابه غرق و هدم
تفسیر موسع از غرق و هدم
خاتمه ….…
مبحث پنجم -نظریه دانشمندان اهل سنت به نحوه اجمال ..…
گفتار اول : نظریه دانشمندان سه گانه شافعیه-حنفیه-مالکیه …;
گفتار دوم : دیدگاه دانشمندان فرقه حنابله …
مبحث ششم – کیفیت توارث
گفتار اول : کیفیت توارث از دیدگاه فقهای اهل سنت
گفتار دوم : کیفیت توارث از دیدگاه فقه شیعه …
نظریه اختصاصی شیخ مفید و سلار
وجوب تقدیم اضعف به اقوی (از نظر ارث) …
نقد دلیل قائلین به وجوب تقدیم …
ثمره بحث
گفتار سوم : استفتائات …
فصل پنجم : خلاصه تحقیق
نتیجه گیری و خلاصه ..…
منابع و مآخذ
منابع عربی …
منابع فارسی
بخشی از منابع و مراجع پروژه پروژه پایان نامه اصول فقه تحت pdf
بخشی از منابع و مراجع پروژه پروژه پایان نامه اصول فقه تحت pdf
1-ابوالقاسم نجم الدین جعفربن الحسن الحلی المختصر النافع فی فقه الامامیه موسسه بعثت قم للدراسات الاسلامیه چاپ سوم 1410 ه
2-ابی منصور الحسن بن یوسف بن المطهر الاسدی قواعد الاحکام انتشارات موسسه نشر اسلامی قم چاپ اول 1413 ه
3-ابی طالب محمد بن الحسن بن یوسف بن المطهر الحلی ایضاح الفوائد فی شرع اشکالات القواعد انتشارات مطبعه علمیه قم چاپ اول 1387 هجری
4-ابی جعفر محمد بن الحسن بن علی الطوسی النهایه فی مجرد الفقه والفتاوی انتشارات قدس محمدی قم بی چا بی تا
5-ابی عبدالله محمد بن محمد بن النعمان العکبری البغدادی الاعلام بما اتفقت علیه الامامیه من الاحکام انتشارات داره المفید بیروت لبنان چاپ دوم 1414 ه
6-ابی یعلی حمزه بن عبدالعزیز ادیلمی المراسم العلویه فی الاحکام النبویه منشورات المعاونیه الثقافیه للمجمع العالمی لاهل البیت (ع) بی چا 1414 ه
7-ابی جعفر مخمد بن الحسن بن علی الطوسی المبسوط فی فقه الامامیه انتشارات مطبعه الحیدریه تهران چاپ سوم 1387 ه
8-ابی جعفر محمد بن الحسن بن علی الطوسی الرسائل العشراء (الایجاز فی الفرائض والمواریس – رساله دهم ) منشورات مکتبه ملیه تهران بی چا بی تا
9- ابی جعفر محمد بن الحسن بن علی الطوسی الخلاف موسسه نشر اسلامی قم بی چا 1407 ه
10-ابی جعفر محمد بن منصور بن احمد بن ادریس الحلی السرائر الهاقی لتحریر الفتاوی منشورات موسسه نشر اسلامی قم چاپ دوم 1410 ه
11-ابوالقاسم نجم الدین جعفر بن الحسن الحلی شرایع الاسلام فی مسائل الحلال والحرام انتشارات استقلال تهران چاپ دوم 1409 ه
12-ابی عبدالله محمد بن محمد بن النعمان العکبری البغدادی المقنعه انتشارات موسسه نشر اسلامی قم چاپ چهارم 1417 ه
13-احمد بن علی بن الحسین بن موسی بابویه القمی فقه الرضا (ع) منشورات موءتمر العالمی للامام الرضا (ع) مشهد چاپ اول 1406 ه
14-اباالفضل جمال الدین محمد بن مکرم بن منظور الافریقی المصری لثان العرب منشورات دار صادر بیروت لبنان چاپ اول 1410 ه
15-احمد قاسم محمد الدلائل الغنیه فی المواریث الشرعیه دارالحریه للطباع بغداد بی چا 1401 ه
16-امام فخر الدین عثمان بن علی الزیلعی الحنفی تبیین الحقایق شرح کنز الدقائق منشورات دارالکتب العلمیه بیروت لبنان بی چا 1420 ه
17-ابی الخطاب محفوظ بن احمد الحسن الکلوزانی التهدیب فی علم الفرائض و الوصایا منشورات مکتبه العبیکان ریاض چاپ اول 1416 ه
18-انصاری مرتضی الوصایا والمواریث منشورات موسسه هادی قم چاپ اول 1415 ه
19-انصاری محمد الموسوعه الفقهیه المیسره انتشارات مجمع الفکر الاسلامیه چاپ اول 1415 ه
20-اشتهاردی علی پناه فتاوی ابن الجنید منشورات موسسه نشر اسلامی قم بی چا بی تا
21-اردبیلی احمد مجمع الفائده والبرهان فی شرح ارشاد الاذهان انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بی چا 1403 ه
22-بهاء الدین محمد ببن الحسن بن محمد الاصفهانی کشف اللثام منشورات المکتب السید المرعشی النجفی قم بی چا 1405 ه
23-بهرامی یوسف الحدائق الناظره فی احکام العتره الطاهره کناب المواریث با تحقیق محمد طاهر آل شبیر الخاقانی منشورات باقر العلوم قم چاپ دوم 1407 ه
24ـ پیغمبرپورکاشانی، سید محمدرضا ـ نظام الارث فی الشریفه الاسلامیه الغراءـ تقریرات درس استاد جعفر سبحانی ـ انتشارات مؤسسه امام صادق (ع) قم چاپ اول 1415 هـ
25ـ حسن بن یوسف بن علی بن مطهر ـ تحریر الاحکام ـ منشورات است مؤسسه آل البیت چا بی تا
26ـحسینی سیستانی، سید علی ـ منهاج الصالحین ـ منشورات مکتبه آیه العظمی سید علی حسینی سیستانی قم ـ چاپ اول 1416 هـ
27ـ حسینی روحانی، سید محمد صادق ـ منهاج الصالحین ـ منشورات مدینه العلم آیت العظمی سید ابولقاسم موسوی خویی قم ـ چاپ 18،1410 هـ
28ـ حسین روحانی، سید محمد صادق ـ فقه الصادق، منشورات مؤسسه دارا الکتاب قم چاپ سوم 1414 هـ
29- حسنین محمد مخلوف ـ المواریث فی الشریعه الاسلامیه ـ منشورات دارالمدنی جده بی چا، بی تا
30ـ حسین بن مجد ـ معروف به راغب اصفهانی ـ مقررات الفاظ القرآن ـ انتشارات ذوی القربی با تحقیق صفوان عدنان داودی ـ چاپ دوم 1423 هـ
31ـ خوانساری، سید احمد ـ جامع المدارک فی شرح المختصر النافع ـ انتشارات صدوق تهران
چاپ دوم 1355ش
32ـ جمال الدین حسن بن یوسف بن المطهر، تبصره المتعلمین فی احکام الدین، انتشارات فقیه تهران ـ چاپ اول 1368 ش
33ـ جمال الدین ابی العباس احمد بن محمد بن فهه الحلی ـ المهندب البارغ فی شرح المختصر المنافع ـ انتشارات مؤسسه نشر اسلامی قم بی چا 1407 هـ
34ـ جمعه، محمد محر براج ـ احکام المیراث فی الشریعه الاسلامیه ـ منشورات دار یا فاالعلمیه عمان ـ بی چا 1420 هـ
35ـ جزایری، سید عبداله بن نعمت اله ـ التحفه السنیه فی شرح النخبه المحسنیه بی چا بی تا
36ـ روحانی، سید محمد ـ مهاج الصالحین ـ انتشارات مکتبه الالفین ـ چاپ دوم 1414 هـ
37ـ زین الدین ابی علی الحسن بن ابی طالب بن ابن المجد الیوسفی ـ کشف الرموز فی شرح المختصر النافع ـ انتشارات مؤسسه نشر آدرس قم، چاپ اول 1410 هـ
38ـ زین الدین بن علی العاملی ـ مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام ـ انتشارات ـ بنیاد معارف اسلامی قم ـ چاپ اول 1413 هـ
39ـ زید بن علی بن الحسین بن علی بن ابیطالب (ع) ـ مسند الامام زید ـ منشورات دارالمکتبه الحیات بیروت لبنان بی چا بی تا
40ـ زین الدین الجبعی العاملی ـ شرح اللمعه الدمشقیه
41ـ سبزواری، محمد باقربن محمد مؤمن ، کفایه الاحکام ، انتشارات نشر اصفهان بازار مدرسه صدر مهدوی بی چا بی تا
42ـ شیرازی ، سید محمد حسینی ـ الفقه ، منشورات دارالعلوم بیروت لبنان چاپ سوم 1409هـ
43 ـ شمس الدین ابی الفرج عبد الرحمن بن ابی عمر محمد بن احمد بن قدامه المقدسی ـ الشرح الکبیر علی متن المقنع ـ منشورات دارالکتب العربی بیروت لبنان بی چا ، بی تا
44ـ شوقی عبده الساهی ـ موسوعه احکام المواریث ـ منشورات دارالکلمه ـ دمشق، چاپ اول 1408 هـ
45 ـ شمس الدین محمد بن عبد الله الزرکشی المصری الجنبلی ـ شرح الزرکشی علی مختصر الخرقی فی الفقه علی مذهب الامام احمد بن حنبل منشورات مکتبه العبیکان ریاض چاپ اول 1413 ه
46-صالح بن فوزان بن عبدالله الفوزان ـ التحقیقات المرضیه فی المباحث الفرضیه ، انتشارات مکتبه ـ المعارف ریاض چاپ سوم 1407 هـ
47ـ الصابونی، شیخ محمد علی ـ المواریث فی الشریعه الاسلامیه فی ضوء الکتاب والسنه ـ منشورات دارالعلم دمشق ، چاپ سوم 1418 هـ
48ـ طباطبائی، سید علی ، ریاض المسائل فی بیان الاحکام بالدلایل ، منشورات مؤسسه نشر اسلامی قم بی چا، بی تا
49-عبد العزیز بن البراج الطرابسی (قاضی ابن البراج) المهذب منشورات موسسه نشر اسلامی قم بی چا بی تا
50ـ عمادالدین ابی جعفر محمد بن علی الطوسی (ابن حمزه الطوسی) ـ الوسیله الی نیل الفضیله ـ منشورات مکتبه المرعشی النجفی قم چاپ اول 1408 ه
51ـ عبد العزیز بن البراج الطرابسی ـ جواهر الفقه ـ مؤسسه نشر الاسلامی قم ـ چاپ اول 1411 هـ
52 ـ علی بن محمد بن محمد القمی السبزواری ـ جامع الخلاف والوفاق بین الامامیه و بین ائمه الحجاز و العراق ـ انتشارات زمینه سازان ظهور حضرت ولی عصر عج چاپ اول 1379 ش
53ـ علاءالدین الحصفکی ـ الدر المختار شرح تنویر الابصار فی فقه مذهب الامام ابی حنیفه النعمان ـ منشورات دارالفکر بیروت لبنان، بی چا، بی تا
54ـ عبد الکریم بن محمد بن محمد الاحم ـ الفرائض ـ منشورات مکتبه المعارف الریاض چاپ اول 1406 هـ
55ـ عثمان الطاهر حبلوص ـ الفائض فی علم الفرائض علی مذاهب الائمه الاربعه‌ـ منشورات مطبعه فضاله المحمدیه ـ چاپ اول ـ 999 ا م
56 ـ فراهید، خلیل ، العین ـ بی چا بی تا و ج 4 (پس از ردیف 55 قید شود)
57ـ محمد بن جمال الدین ملکی العاملی ـ المعه الدمشقیه ـ منشورات مؤسسه دارالفکر قم چاپ اول 1411 هـ
58ـ موسوی خویی ، سید ابوالقاسم ـ کتاب الحج (معتمد العروه الوثقی ) انتشارات مدرسه دارالعلم قم ، چاپ اول 1409 هـ
59ـ موسوی خمینی ، سید روح اله (الامام خمینی) ـ تحریر الوسیله ـ انتشارات مطبقه الاداب نجف ـ چاپ دوم ، 1390 هـ
60- موسوی خویی ، سید ابولقاسم ـ مهاج الصالحین بی چا بی تا
61ـ محد امین زین الدین ـ کلمه التقوی بی چا بی تا
62ـ مروارید، علی اصغر، المواریث ، منشورات دارالتراث بیروت لبنان چاپ اول 1410 هـ
63ـ محمد ابوزهره ـ المیراث عند الجعفریه ، منشورات دارالفکر العربی ـ کویت ، بی چا، بی تا
64ـ محمد بن الحسن الحر العاملی ـ وسائل الشیعه الی التحصیل مسائل الشریعه ـ انتشارات کتابفروشی الاسلامی ـ چاپ 1367 ش
65ـ محمد بن علی الطوری القادری الخنفی ـ البحر الرائق شرح کنز الدقائق ـ مشورات دارالکتب العلمیه (محمد علی بیضون) بیروت لبنان ـ چاپ اول 1418 هـ 66ـ مغنیه ـ محمد جواد ـ الفقه علی المذاهب الخمسه ـ انتشارات کانون الثانی(ینایر) چاپ هفته 1402 هـ
67ـ مصطفی دیب البغاـ تعلیق بر کتاب الرحبیه فی علم الفرائض شرح بسط الماردینی حاشیه العلامه البقری ـ منشورات دارالقلم ـ دمشق چاپ هفتم 1418 هـ
68 ـ محمد الشیبانی بن محمد بن احمد الشنقیطی الموریتانی ـ تبیین المسالک شرح التدریب السالک الی اقرب المسالک ـ منشورات دارالضرب الاسلامی بیروت ـ چاپ دوم بی تا
69ـ محمد جمعه عبدالله ـ الکواکب الدریه فی فقه المالکیه ـ منشورات المکتبه الازهریه للتراث چاپ هفتم بی تا
70ـ محمد علیش ـ شرح منه الجلیل علی مختصر العلامه خلیل بی چا بی تا
71ـ منصور بن یونس البهوتی الجمبلی ـ کشاف القناع ـ منشورات داراکتب العلمیه بیروت (محمد علی بیضون) چاپ اول 1418 هـ
72ـ محمد ناصر الدین الباتی ـ ارواء القلیل فی تخرج احادیث منار السبیل ـ منشورات المکتبه دارالاسلامی بیروت ـ چاپ دوم 1405 هـ
73ـ منصور بن یونس بن آدرس البهوتی ـ شرح منتهی الارادات دقائق اولی النهی با تحقیق دکتر عبدالله بن عبد المحسن الترکی ـ منشورات مؤسسه الرساله چاپ اول 1412 هـ
74ـ موفق الدین ابی محمد عبدالله بن احمد بن محمود بن قدامه ـ المغنی ـ منشورات دارالکتب العربی بیروت ، بی چا
75 ـ محمد بن علی بن ابراهیم الاحسایی(ابن ابی جمهور) عوالی اللئالی ـ منشورات مطبعه سید الشهداء قم چاپ اول 1403 هـ . (پس از ریف 73 درج‌شود)
76ـ نراقی ، احمد بن محمد مهدی ـ مستند الشیعه فی احکام الشریعه ـ منشورات آل البیت لاحیاء التراث، مشهد ، چاپ اول 1415 هـ
77ـ نجفی، محمد حسن ـ جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام ـ منشورات داراکتب الاسلامیه ، تهران ـ چاپ سوم 1367 . ش
78ـ ناصر الدین ابوالقاسم محمد بن یوسف الحسن السمرقندی ـ الفقه النافع ـ منشورات مکتبه العبیکان ـ چاپ اول 1412 هـ
79ـ نصر فرید محمد واصل ـ الوسیط فی المواریث علی مذهب الامام الشافعی ـ منشورات مکتیه التوفیقیه بی چا بی تا
80ـ نقی الدین محمد بن احمد الفتوحی الحنبلی المصری المعروف به ابن النجارـ منتهی الارادات فی جمع المقنع مع التفتیح و زیادات ـ با تحیقیق عبد الفنی عبدالخالق ـ منشورات عالم الکتب بی چا بی تا
81ـ یحیی بن سعید الحلی ـ الجامع للشرایع ـ منشورات مؤسسه سید الشهداء العلمیه ، بی چا 1405 هـ
82 ـ یحیی بن المسیر بن قاسم بن ابراهیم بن اسماعیل بن ابراهیم بن حسن بن حسن بن علی بن ابیطالب ع ـ چاپ اول 1410 هـ
بخشی از منابع و مراجع پروژه پروژه پایان نامه اصول فقه تحت pdf
1- آشتیانی ، میرزا محمد باقر ـ ارث از نظر اسلام ـ انتشارات بنیاد فرهنگی البرز لاله زار نو چهار راه محنا چاپ 1363 ش
2-ادیب ، عباسعلی ـ ارث الشیعه ـ انتشارات کتابفروشی مصطفوی بوذر جمهری، بی چا 1351 ش
3- امامی ، سید حسن ـ حقوق مدنی
4- جعفری لنکرودی ـ محمد جعفر ـ وصیت، ارث ـ انتشارات دانشگاه تهران چاپ سوم 1371ش
5- جعفری لنکرودی ـ محمد جعفرـ مجموعه محشای قانون مدنی (علمی ، تطبیقی ، تاریخی ) انتشارات کتابخانه گنج دانش تهران ، چاپ اول 1379 ش
6- حسینی ، عبدالرضا ـ قانون مدنی در رویه قضایی ـ انتشارات مجد ، چاپ اول 1379 ش
7- دهخدا، علی اکبر ـ لغت نامه دهخدا ـ انتشارات مؤسسه لغت نامه دهخدا ـ چاپ دوم 1377 ش
8- سیاح، احمد ـ فرهنگ بزرگ جامع نوین ـ ترجمه المنجد ـ انتشارات اسلامی تهران چاپ نوزدهم 1377 ش
9- شهیدی ، مهدی ـ ارث ـ مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران ـ چاپ سوم 1379 ش
10- صابونی ، محمد علی ـ ارث در پرتو قران و حدیث ـ ترجمه محمد بهاءالدین حسینی ـ انتشارات البرز ، بی چا ، بی تا
11- طاهری ـ حبیب الله ـ حقوق مدنی 9 ـ دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین قم ـ چاپ اول 1375 ش
12- عاملی ، بهاء الدین ـ جامع عباسی ـ انتشارات فراهانی تهران بی چا ، بی تا
13- عبده (بروجردی ) محمد ـ کلیات حقوق اسلامی ـ انتشارات رهام چاپ اول 1351 ش
14- عبده (بروجردی ) محمدـ حقوق مدنی بی چا بی تا
15- فاضل لنکرانی ـ محمد ـ جامع المسائل ـ استفتائات ـ چاپ مهر ـ چاپ پنجم‌ـ 1377 ش
16- قانون مدنی ـ ماده
17- کاتوزیان ـ ناصر ـ حقوق مدنی (دوره مقدماتی)(درسهائی از شفعه ـ وصیت وارث ، نشر دادگستر چاپ اول 1378 ش
18- کاتوزیان ـ ناصر ـ حقوق مدنی در نظم حقوقی کنونی ـ نشر دادگستر چاپ اول 1377 ش
19- مرکز تحقیقات فقهی قوه قضائیه قم ـ جزوه استفثائات از مراجع تقلید
20- موسوی گلپایگانی ـ سید محمد رضا ـ مجمع المسائل ـ مؤ سسه دارالقران الکریم قم ـ بی چا ـ بی تا
مقدمه
از آن مقدار تتبع و تفحصی که در کتب فقهی و حقوق بر اساس مذاهب و فرق مختلف آنها بعمل آمد، در زمینه ذکر مسئله توارث موجود در غرقی و هدمی و تسری و عدم تسری آن به غیر غرق، و هدم در اکثر کتب فقهی و دکترین شیعه و سنی مباحثی مطرح گردیده است و به همین مقدار اکتفاء شده وبه تجزیه و تحلیل و نقد کلام و نظریات مختلف مطروحه در این خصوص چندان پرداخت نشده است علی رغم تلاشهای صورت گرفته تا آنجا که ما می دانیم میان تألیفات علمی از بزرگان و دانشمندان نوشته ای که متمرکز و مستقل در موضوع تحقیق ما (بررسی حکم ارث موارد مشابه غرقی و مهدوم علیهم از نظر فقه و قانون) به چشم نمی خورد . از این رو در این نوشته سعی بر آن است با جمع آوری و تحلیل ادله اقوال مختلف وارده با ذکر منابع آن، ضمن اشراف بر دیدگاههای گوناگون در این زمینه دسترسی به منابع نیز آسان گردد
آنچه که در پیش روی شماست حاصل تحقیقاتی است، تحت عنوان بررسی میراث موارد مشابه غرقی و مهدوم علیهم در فقه و قانون که به ترتیب زیر سازماندهی و تدوین یافته است
پس از مباحث مقدماتی و مفاهیم و کلیات از قبیل تعریف ارث ، ترکه نسب و سبب و شرط و مقتضی و مانع غرق و هدم پرداخته و در ادامه به ذکر شرائط ارث و اهمیت اثبات تاریخ مرگ مورث جهت روشن شدن اهمیت قضیه و نیز شقوق مختلف قابل تصور در خصوص تاریخ مرگ مورث از حیث تقدم یا تاخر موت متوارثان برآمده است
از فصل چهار گفتار فقیهان شیعه، دلایل و مستندات هر گروه از فقهاء و نیز شروط توارث و مقتضای قاعده اولیه در باب و مستندات روایی و دکترین شیعه مورد بحث و بررسی قرار گرفته است و در ادامه بخش دیدگاههای علما و دانشمندان مذاهب چهارگانه اهل سنت اعم از فرقه شافعیه، مالکیه و حنفیه و حنابله مطرح و نقاط قوت و ضعف هر یک از نظرات از دیدگاه دیگری مورد بخث و بررسی واقع شده است
در این فصل کیفیت توارث بر مبنای مکاتبی که قائل به اصل توارث بودند و نقاط اشتراک و اختلاف در یک قسمت و نتایج حاصله از طرح موضوعات و استردادهای طرفداران آراء گوناگون موجود درد در ماسنخی فیه در قسمت دیگری آورده شده است
مبحث اول
بیان مسئله
وراثت در میان همه اقوام و ملل گذشته تا کنون به عنوان یک امر و حق طبیعی پذیرفته شده مورد عمل واقع و پس از فوت فردی از بستگان وی از درجات نزدیک گرفته تا پس از آن مالک اموال باقی مانده از آن میت می شود و عقلاً پس از فرد متوفی فرزندان یا بستگان ذکور و یا اناث و یا هر دو با توجه به مسلکی که دارند و قاعده و قانونی که بر آن قوم و طایفه و ملت حکومت دارد ، به عنوان وارث تلقی و بالتبع اموال باقی مانده از وی نیز به نزدیکانش می رسد. چه بسا مواقعی پیش بیاید که افراد یک طایفه ای که چنین رابطه ای بین آنها برقرار است در اثر حوادث طبیعی یا غیر مترقبه جهان خود را از دست بدهند و شناسایی این امر که کدام یک از آنها وارث دیگری است و یا این که هیچ کس از دیگری ارث نخواهد برد و اموال به بستگان نزدیک هر یک از فوت شدگان می رسد؟ امری است مشکل و مورد اختلاف دانشمندان و اندیشمندان مذاهب مختلف. و مذاهب گوناگون اسلامی نیز از این امر مستثنی نبوده و در این خصوص اقوال مختلف با استدلال های متفاوت از آنان به میان آمده است که در این نوشته قصد ترسیم برداشتهای علماء اعم از شیعه و سنی از منابع دینی ( روایات وارده از ائمه معصومین علیهم السلام و اقدامات فعلی و قولی برخی از صحابه پیامبر عظیم الشان اسلام را داریم تا شاید در حد بضاعت خود در روشن سازی ابعاد مختلف این بحث سهیم باشیم
مبحث دوم
اهداف تحقیق
با توجه به جامعیت و کامل بودن دین اسلام و مطابقت احکام الهی با نیازهای جوامع بشری در هر عصر و زمانی و با هر پیشرفت و گستردگی که دارد و با عنایت به گسترش تکنو لوژی و استفاده مردم از آن در امورات زندگی روزمره خود ، که همراه حوادث تلخ و ناگواری را هم در پی دارد. وسعت و زیادی بیش از حد انتظار وسائط نقلیه زمینی ـ هوائی ـ دریائی ـ استفاده از صنعت نفت و گاز در عصر حاضر در میان جوامع مختلف، وقوع جنگهای نابرابر و استفاده از سلاحهای مدرن و فوق مدرن که در یک آن جان هزاران انسان را معرض تهدید قرار می دهد و صدها موارد دیگر که نتیجه آن بعضاً فوت دسته جمعی متوارثین است در نتیجه از اهداف ما در این پژوهش
1-بررسی مبانی علمی نظرات مختلف مطروحه در باب
2-ذکر مستندات روایی و احادیث وارده در موضوع بحث
3-نتیجتاً به دست آوردن ملاکهای موجود در هر یک از اقوال و نظریه پردازان آن و تطبیق موارد مشابه غرق و هدم از حیث حکم ارث و برقراری توارث میان متوارثین در غیر غرق و هدم، با آنچه که بعنوان نظریه برگزیده می شود
مبحث سوم
روش تحقیق
روش تحقیق در این پژوهش کتابخانه ای و به صورت بررسی آراء و فتاوی و گفتار فقیهان و محققین بزرگ عالم اسلام و دانشمندان و حقوقدانان معاصر، همراه با تحلیل و استنتاج از محتواهای متون است
از آنجائیکه هدف اصلی ، مشخص نمودن حدود موضوع میراث غرقی و مهدوم علیهم و تسری یا عدم تسری آن در موارد مشابه است سعی شده است با تکیه بر منابع معتبر فقهی و قانون و دکترین موضوع بررسی کرد
مبحث چهارم
ضرورت تحقیق
از آنچه در پیشینه تحقیق گفته شد ضرورت تحقیق نیز مشخص میشود، در حال حاضر قانون مدنی که یکی از قوانین لازم الاتباع در کشور جمهوری اسلامی ایران است در ماده 873 به صراحت تکلیف ارث افرادیکه تقدم و تأخر و یا تقارن مرگ آنان مشخص نمی باشد و متوارثین نیز هستند را مشخص و معتقد است که در این موارد بلحاظ عدم احراز شرط ارث یعنی زنده بودن و ارث حین مرگ مورث، هیچیک از متوارثین از دیگر ارث نمی برد مگر در باب غرق و هدم یعنی مواردیکه متوارثان در اثر غرق یافرو ریختن ساختمان زیرآوار مانده و جان خود را از دست بدهند و تقدم و تأخر یا تقارن مرگ آنان معلوم نباشد . البته این قانون بر اساس فقه مشهور تنظیم و تدوین و تصویب شده است ، اما نکته قابل ذکر اینست که در حال حاضر با بررسی فقهای معاصر که اکثریت را نیز تشکیل میدهند معلوم می شود که آنان بر این باورند که نه تنها این حکم به مواردیکه متوارثان به سببی غیر از غرق و هدم مرده باشند، تسری دارد بلکه در مورد مرگ حتف انف متوارثان نیز جاری است وجود این گونه اختلاف در زمینه موضوع مورد بحث از دیدگاه قانون و فقه و صدور آراء متفاوت از سوی محاکم و ابراز نظریه های مختلف مشورتی از ناحیه اداره حقوقی قوه قضائیه که مورد استفاده قضات شاغل در محاکم میباشد ما را بر آن داشت که در این خصوص به جمع آوری و تجزیه و تحلیل آراء مختلف به یک روش مناسب دست یافته و در نهایت قضاوت امر را به نخبگان بسپاریم ، چه بسا این تحقیق و سایر تحقیقاتی که در این زمینه بعمل می‌آید زمینه ایجاد و تحول در قانون و اصلاح آن را فراهم آورد
مبحث پنجم
- تعاریف اصطلاحات و واژه ها
مفهوم ارث
واژه ارث در معانی زیر به کار رفته است
- ارث به معنی میراث یافتن – میراث بردن (( انا نحن نرث الارض و من علیها و الینا یرجعون )) قرآن کریم 19/40 (1)
- ارث بردن به معنی میراث و اصل , امر قدیمی موروثی , خاکستر , بقیه چیزی (2)
- ارث در لغت به معنای بقاست و وارث به معنای باقی است و از آنجائیکه وارث پس از مورث باقی می ماند , این واژه را در این معنا به کار گرفته اند (3)
- گاه به معنی مال یا حقی است که پس از مرگ شخص به بازماندگان او می رسد و در دو ماده 862 و 863 قانون مدنی واژه ارث در عبارت قانون متناسب با این معناست موید این مطلب استعمال واژه میراث و مواریث در رساله فقها به جای ارث است (4)
- ارث به معنای استحقاق است , زیرا ورثه به محض فوت مورث قانوناً نسبت به ترکه استحقاق پیدا می کنند. اگر چه این استحقاق. تزلزل بوده و پس از کسر دیون و حقوق متعلق به ترکه پرداخت می گردد. طبق این معنا ارث غیر از ترکه است زیرا ترکه متعلق ارث است نه خودارث . (5)
- واژه ارث به حصه هایی گفته می شود که به هر یک از ورثه تعلق میگیرد. طبق این معنا بین ارث و ترکه عام و خاص مطلق است ,زیرا هر حصه ای ترکه است ولی ترکه در معنای عام خود و سیعتر از هر یک از حصه ها می باشد (6)
مفهوم ترکه
- ترکه به معنی خود آهنی , تخم شتر مرغ که آنرا گذاشته و رها کرده باشد (( للرجال نصیب مما ترک الوالدان )) ((برای مردان بهره ای از آنچه پدر و مادر گذاردند)). ترکه الرجل یعنی میراث مرد. (7)
- ترکه دارایی بجا مانده از مورث است. این دارایی حاوی دو بخش مثبت و منفی است. بخش مثبت , اموال و حقوق و مطالباتی است که به وارثان می رسد و بخش منفی , دیون و تعهدهایی است که در دارایی می ماند و باید از محل آن پرداخت شود. (1)
- در مقابل تعریف قبل تعریف دیگر محدودتر از آن از علماء آمده است و ترکه را در قسمت و بخش مثبت دارایی میت بکار برده اند و در این راستا با استناد به آیه شریفه ((و لکم نصف ماترک ازواجکم)) (نساء آیه 12) و نیز تعریف فقهی ترکه که (( ما خلفه المیت من ماله او حق)) است , بلحاظ اینکه آنچه به زوج می رسد خالص مال و پس از کسر دیون و مطالبات است , ترکه را صرفاً در مثبت دارایی متوفی اطلاق نموده و مورد استنباط قرار داده اند. (2)
- مفهوم سبب
- السبب کل شیء یتوصل به الی غیره و الجمع الاسباب یعنی سبب به هر چیزی که بواسطه آن به چیز دیگری رسیده می شود گفته می شود و جمع آن اسباب است. (3)
- در صورتی که بین عامل معین و نتیجه مشخص رابطه متناسب تاثیر وجود داشته باشد آن عامل را نسبت به نتیجه سبب می نامند و این سبب چه مادی باشد و چه معنوی فرقی ندارد. مثل اینکه تفنگ یک عامل است و قتل نتیجه آن و بین تفنگ و قتل رابطه متناسب تاثیر وجود دارد , یعنی در تفنگ این مناسبت هست که بتواند اثر را بوجود آورد , پس می گویند تفنگ سبب قتل است . در امور معنوی وضع به همین منوال است مثل خویشاوندی که بین آن وارث رابطه تناسب تاثیر وجود دارد. لذا قانون مدنی نیز در ماده 861 موجبات ارث را دو چیز می داند سبب و نسب. (4)
نکته : سبب ارث دو چیز است اول نکاح و دوم ولاء .
نکاح عبارت از بجا آوردن و جاری نمودن صیغه عقد دائم بین زن و مرد طبق موازین شرعی و ارث به واسطه نکاح و زوجیت با تمامی انساب بر قرار است و با هر طبقه ای از وارث قانونی و شرعی زوج و زوجه ارث خواهند برد . و سپس برعکس ارث بواسطه ولاء – صرفاً در صورتی است که هیچ نسبتی در میان نباشد و با وجود وارثی از انسباب ولو از هر طبقه ای باشد نوبت به ولاء نمی رسد – چه ولاء ولاء تمق باشد – چه ولاء ضمان جریره و چه ولاد امام (ع) که به لحاظ خارج بودن از موضوع بحث از ذکر تعاریف و جزئیات آن خوداری می شود
- مفهوم نسب
- النسب : نسب القرابات و هو واحد من الانساب , ابن سیده النسبه و النسبه و النسب : القرابه . (1)
نسب به نسبت بین اقربا و خویشاوندان گفته می شود مثل فرزندی نسبت به پدر
- منظور از نسبت اتصال یکی از دو شخصی است بر دیگری از راه تولد , یعنی که یکی از دیگری متولد شده باشد . مانند فرزند و پدر و جد و یا اینکه هر دوی آنها از نظر تولد به شخص ثالثی برسند مانند برادر و خواهر که هر دو از یک پدر و مادر متولد شده اند و بالاخره داشتن ارتباط و اتصال از طریق مشروع و قانونی
نسب دارای سه مرتبه است :
1-پدر مادر و فرزندان هر چه پایین رود
2-برادران و خواهران و فرزندان آنان و اجداد و جدات هر چه بالا روند
3-دایی ها – خاله ها – عمو ها – عمه ها (2)
- نسب و نسبت را اشتراک فرزندان در یکی از والدین نیز تعریف کرده اند و این بر دو قسم است , نسب طولی مثل اشتراک فرزندان و پدران (هر یک از پدران فرزند دیگری و هر یک از فرزندان پدر دیگری نیز می باشد) و نسب عرضی مثل نسبت موجود بین برادر زادگان و عمو زادگان که نسبت آنان در عرض هم می باشد نه در طول یکدیگر. (3)
- مفهوم شرط
با عنایت به اینکه سبب به تنهایی قادر به تاثیر گذاری نیست و نیاز به یک عامل کمکی دارد تا اثر آن کامل شود , آن عامل کمکی را شرط می نامند. بعنوان مثال شرط تاثیرگذاری تفنگ در قتل سالم بودن تفنگ و زنده بودن حیوان است و گرنه تیر زدن به مرده موجب قتل نیست (4)
یا مثال دیگر اینکه شرط وارث بدون زنده بودن وارث حین موت مورث است
- مفهوم مقتضی
مجموع شرط و سبب را اصطلاحاً مقتضی می نامند لذا در مبحث میراث می گویند , مقتضی وراثت مجموع دو عامل ذیل است
الف- قرابت وارث با مورث
ب- زنده بودن وارث در حین موت مورث.
بنابراین عامل قرابت سبب وراثت است ولی این سبب به تنهایی برای تاثیر گذاری یعنی تحقق ارث کافی نیست , بلکه نیاز به شرطی است که زنده بودن وارث در حین موت مورث است (1)
- مفهوم مانع
-ممکن است که تصور شود که با وجود مقتضی بلافاصله اثر مورد نظر از آن حاصل خواهد شد اما این تصور نادرستی است , زیرا چه بسا مقتضی در تاثیر گذاری خود به مانعی برخورد می کند که از تاثیر مقتضی ، مانع می شود , زیرا شرط تاثیر گذاری مقتضی نبود مانع است که همان عبارت است از علت تامه , مثلاً با وجود قرابت نسبی یا سببی بین مورث و وارث و زنده بودن وارث حین موت مورث (که سبب و شرط وراثت هستند مقتضی وراثت موجود است) وارثی که قاتل یا کافر باشد قادر به ارث بردن نیست (2)
– اصطلاحاً مانع را در کنار مقتضی باید تصور کرد. هر جا سخن از مانع به میان می آید باید در آنجا مقتضی وجود داشته باشد. وقتی که از موانع ارث سخن گفته می شود باید در قلمرویی بحث کرد که مقتضی وراثت (یعنی سبب مطروح شرط وراثت) وجود داشته باشد. اگر مقتضی وجود نداشته باشد در آنجا نباید گفت که مانع از وراثت در بین است بلکه باید گفت مقتضی وراثت وجود ندارد. (3)
- مفهوم غرقی
– الغرَقُ : الرسوب فی الماء یعنی فرو رفتن در آب و کسی که دِین و قرض و بدهی و بلا او را احاطه کرده باشد به غرق تشبیه می شود و غریق به کسی که در آب فرو می رود گفته می شود و جمع آن غرقی است .(4)
– در اصطلاح به کسانیکه بین آنها رابطه سببی و نسبی در باب ارث وجود دارد و در اثر فرو رفتن در آب در اثر انهدام کشتی یا غایق و امثال آن جان خود را از دست می دهند غرقی گفته می شود و در فقه امامیه بعنوان یک قاعده استثنایی در خصوص افرادی که تاریخ فوتشان مجهول و تقدم و تاخر آنها نیز معلوم نباشد و رابطه نسبی و سببی بین آنها برقرار باشد و در دریا غرق شدند از یکدیگر ارث می برند که بحث مبسوط آن در مباحث بعدی خواهد آمد
- به تعبیر دیگر , غرق طبق ظهور عرفی به خفگی در آب که در اثر ورود آب به ریه و بستن دریچه های ریوی می شود و انسداد هوا حاصل می گردد اطلاق می شود و معمولاً در یک محوطه عمیق دارای آب بسیار اتفاق می افتد. بنابراین به صرف خفگی در اثر ورود آب به ریه و ایجاد خفگی بدون رخداد آن در مکان و محلی آن چنینی که ذکر شد , غرق شدن تلقی نخواهد شد. مثل اینکه کسی در اثر سرعت مصرف آب از لیوان باعث ورود آب به ریه و خفگی ایجاد نماید , غرق شدن به آن اطلاق نمی شود. (5)
- مفهوم هدم
- الهدم
- اسقاط البناء یقال هدمته هدماً و الهدمُ ما یُهدم جمعه هدام یعنی هدم به معنی از بین بردن ساختمان است. گفته می شود از بین بردم از بین بردنی و هدم به معنای آنچیزیست که از بین می رود و جمع هدم اهدام است (2)
- هدم البناء هدماً یعنی شکست و ویران کرد ساختمان را
قرآن می فرماید : (( ولولا دفع الله الناس بعضهم ببعض لهدمت صوامع و بیع )) (سوره حج آیه 40 ) اگر نبود که خداوند دفع می کند بعضی از مردم را به بعضی دیگر هر آیند صومعه ها و کلیسا ها و معابد و مساجد منهدم می شدند
هدم و هدّم یعنی نابود کرد – از میان برد – خراب کرد و زیر و رو و از گون ساخت (3)
-هدم
نقیص البناء . ابن الاعرابی : الهدام : قلع المدر یعنی البیوت و هو فصل مجاوز (4)
-انهدام در اصطلاح عبارت است از متلاشی شدن یک مجموعه مثل ساختمان – دیوار و سایر ابنیه در اثر زلزله و سایر عوامل , علیهذا نمی توان مثلاً ریزش بهمن را انهدام تلقی نمود. (5)
-مفهوم متوارثین
– متوارث یعنی همدیگر را وراثت جوینده – دارای وراثت و صاحب ارث (6)
– در اصحلاح فقهی و قانونی به دو نفر یا بیشتری که بین آنها به سببیذدا از اسباب مثل نکاح یا ولاء یا به لحاظ وجود نسبی از انساب مثل ابوت و بنوت و اخوّت رابطه ای باشد که در صورت حصول شرائط بتوانند از یکدیگر ارث ببرند , اطلاق می شود
مبحث ششم